Arama
İstanbul'un rengarenk 4 çiçek motifi
Bugün İstanbul ve Boğaziçi'nin simgesi haline gelen, son derece güzel ve kokulu çiçekleri olan erguvan ağacının, imparatorlukların çiçeği olarak tanımlandığını biliyor muydunuz? Sizler için motiflerin diliyle rengarenk ve göz alıcı bir medeniyetin yaşanmışlıklarında rolü olan dört çiçeğini derledik.
Menekşe motifi, 16.yüzyıldan başlayarak 18.yüzyıla kadar kitap sanatlarında kullanılmıştır. Yarı stilize olarak yapılmış ilk örnekleri, Şehzade Mehmed'e ithaf edilen 1540 tarihli ve dönemin başnakkkaşı Kara Memi'nin eseri olduğu söylenen Kırk Hadis'te yer alır. Kara Memi'nin imzasının yer aldığı ve Kanuni Sultan Süleyman'ın ''Muhibbi'' mahlası ile hazırlanan kitapta, 1689 tarihli Topkapı Sarayı'nda yer alan murakkada, yine aynı tarihlere denk gelen 1687 tarihli ''Silsilename-i Osmaniye'' adlı padişah portreleri kitabında menekşe motifine ve menekşe ile birlikte bir arada resmedilmiş diğer motiflere rastlanır.
Menekşe, kitap sanatlarındaki saltanatını 18.yüzyılda Ali Üsküdari'ye ait Gazeller şiir kitabında sürdürmüştür. Ayrıca Topkapı Sarayı Kütüphanesi'nde yer alan 1740 tarihli Çakeri imzalı lake cilt kapağı üzerinde ve İÜK, T.5461'de yer alan vazonun içinde, lale ve karanfillerde birlikte kullanılmıştır.
Geleneksel sanatların kitap dışında kalan dallarında da kullanılan bu motife, en çok çini sanatımızda, genelde duvar panolarında ya da süpürgelik olarak tabir edilen çini karolarda, vazo içinde ve yanında yer verilmiş kompozisyonlarda rastlanmaktadır. Doğadaki yapısına bağlı olarak çinilerde aynı şekilde işlenen bu motifin renk skalası doğal rengi ile örtüşmektedir. Klasik ve tanınır bir yapıya sahip olması, stilize edilerek kullanıldığında da tanınmasını mümkün kılmaktadır. Takkeci Camii, Üsküdar Atik Valide Camii, Edirne Selimiye Camii'nde kullanılan çinilerdeki halleri, ilk akla gelen örneklerindendir.
Geç dönem kalem işi uygulamalarımızda nadir olarak kullanılsa da, Topkapı Sarayı Harem Dairesi odalarında, tavan ve duvar bezemelerinde örnekleri mevcuttur.
İstanbul'u bezeyen çiçeklerden olan menekşe motifi, edebiyatımızda da kullanılan bir çiçektir. Divan edebiyatımızda her çiçeğin bir tarifi ve anlamı olduğu gibi menekşe motifi de bu bağlamda değerlendirilmiştir. Türk şiirinde sevgilinin saçı, kakülü, zülfü olarak değerlendirilen menekşe edebiyatta, her tür hava şartına dayanıklı olması, bitki olarak şartları gereği taç yapraklarının yere eğik olması, boyunun kısalığı, taç yapraklarının eğik ve zülfe gibi kıvrımlı olması ve en önemlisi de renkli yapısı sebebiyle kullanılmıştır. Menekşe için, divan edebiyatındaki kullanımı ile ''Aşkın Çiçeği'' dersek bir hata yapmış olmayız.