Yüz yıl önceki işgalin İstanbul yansımaları
Dünyanın o zamana kadar gördüğü en kanlı savaş neticelenmiş, mütarekeler yapılmış, kazanan ve kaybedenler tarihe yazılmıştı. Birinci Dünya Savaşı'ndan yenik tarafta olan devletlerden hiçbirinin başkenti işgal edilmemişti. İstanbul burada da farkını gösterecekti. Hemen hemen 5 asır İslâm'ın bayraktarlığını yapan bu güzel şehir, işgal devletlerinin ayak bastığı topraklar olacaktı. 5 yıl boyunca da İstanbul halkı bir daha benzerini yaşamayacağı kötü günlerin ağırlığı altında ezilecekti.
13 Kasım 1918 günü İtilaf Donanması 55 parça gemiyle Haydarpaşa'ya demirleyerek fiilen işgale başladı. Başta İngiliz Askerleri olmak üzere Fransız ve İtalyanlar evvelden beri gözlerini diktikleri İstanbul'a ayaklarını basarlar.
Bir dönem Sultan İkinci Abdülhamid Han'ın muhafızlığını da yapan Vasıf Çinay o günleri şöyle aktarıyor: " Mütareke imzalanıp Çanakkale Boğazı açıldıktan sonra düşman harp gemileri de İstanbul'a girdiler. Marmara'nın sakin ve mavi sınırı üzerinde birbiri arkasına sıralanmış oldukları halde hükmeden ve mağrur bir tavır ile gelen bu gemileri evimizin üst katındaki penceresinden biz de seyretmiştik. Acı hatırasını hala unutamadığım bu manzara beni o gün sonsuz bir hüzün ve eleme düşürerek bir çocuk zaafıyla ağlatmaya kafi gelmişti."
İngiliz, Fransız ve İtalyan birlikleri ve sömürgelerden getirilmiş renk renk askerler şehrin dört bir tarafını ele geçirirler. İşgalci kuvvetler, denetimi kolaylaştırmak için İstanbul'u kısımlara ayırır. Buna göre eski şehir, Pera ve Galata İngilizler ile Fransızların, Üsküdar ve civarı ise İtalyanların kontrolündendir. Herkes kendi mıntıkasında karakollar kurarak otoritesini tesis etmeye çalışır.
İşgalin en acı taraflarından biri hiç şüphesiz mülke el koyma idi. Herhangi bir düşman zabiti, beğendiği evin kapısına dikilerek çoluk çocuk dinlemeden içindekileri kapı dışarı edebilme hakkını kendinde bulabiliyordu. Hatta istediği kimseleri meçhul diyarlara sürme yetkisini de. Sadece özel mülkiyetler değil, birçok kamu binası da işgalden nasibini almıştı. Kendilerini medenî (!) addeden bu devletlerin alenî gasplarıyla binlerce İstanbullu Müslüman evsiz kalmıştı. Üstelik hiçbir hak da talep edemeden. Bu el koyma hadisesi o kadar arsız boyutlara ulaşmıştı ki İtilaf güçleri kendi aralarında dahi anlaşmazlıklar yaşıyordu.
İkinci Abdülhamid Han tahtan indirilmiş, sultanın bin bir güçlükle sağladığı denge siyaseti çökertilmiş, Devlet-i Âliyye 10 yıl içinde savaştan savaşa sürüklenmişti. Ağır yenilgiler neticesinde gerek askerin, gerek ahalinin moralleri, ülke toprakları gibi tarumar haldeydi. Ve son raddede, şimdi İstanbul'un incisi Boğaziçi'nde düşman gemileri gözükmekte. Çok değil, daha 3 sene evvel Çanakkale'de destan yazılarak geçilmez denen boğazlar geçilmiş, düşman donanması İstanbul önlerinde demirlemişti.
İstanbul'un fiilî işgalinden 10 gün sonra Birinci Dünya Savaşı'ndaki başarılarından dolayı Fransa'da millî kahraman ilân edilen Franched d'Esperey, "Doğu Orduları Kumandanı" olarak İstanbul'a gelir. Fransız General, Dolmabahçe rıhtımından İstanbul'da yaşayan Ermeni ve Rumların sevgi gösterileri arasında karaya çıkar. Beyoğlu'ndaki Fransız büyükelçiliğine giden d'Esperey, gelgelelim karşılamadan memnun olmamış, azınlıkların tezahüratını az bulmuştur.
Tekrar gelmek üzere şehirden ayrılan generalin İstanbul'a ikinci gelişi, 8 Mart 1918'dir. Bu sefer İstanbul'daki azınlıklar, kurtarıcılarını şanına layık (!) karşılayıp onu memnun edebilmek için ellerinden geleni yaparlar. Sirkeci'den 21 pare top atışıyla karaya ayak basan generali, gideceği güzergâh üzerinde itilaf kuvvetlerinden cesaret bulmuş binlerce azınlık, sevgi gösterileri içinde karşılar. Sanki şehri fethetmiş kumandan edasıyla zafer yürüyüşü yapan General, Beyoğlu'ndaki Fransız Sefareti'ne gider.
