Arama
Yazının nakkaşları: Osmanlı’daki büyük hattatlar
Hz. Ali, "Yazının sırrı üstadın öğretişinde, kıvamı çok yazmakla, devamı ise İslam dini üzere olmakladır" diyerek hat sanatını tarif eder. On dört asırdan bu yana İslam sanatlarının en önemli kollarından biri olan hat sanatı, kültür hayatında çok önemli bir alanı teşkil etti. Özellikle fetihten sonra bir kültür medeniyeti haline gelen Osmanlı, ilim ve sanat bakımından da "merkez" vasfını yüklenmesi sebebiyle hat sanatında da öncü bir rolü üstlendi. Peki kültür hayatında bu denli önemli yer teşkil eden hat sanatının Osmanlı medeniyetindeki öncü şahsiyetleri kimdir?
Sultan İkinci Bayezid, Amasya valisi olduğu dönemlerde, yeteneği sayesinde genç hattatla tanıştı. Bu tanışıklık Şeyh Hamdullah'ın nüktedan kişiliği sebebiyle ilerleyen zamanlarda dostluğa döndü. Bayezid sultan olunca, dostu olan Şeyh Hamdullah'ı da İstanbul'a getirtti. Bunun sonucunda Hamdullah, Kadıasker Hamamı yakınında ev alarak İstanbul'a yerleşti. Sultan, hareminde ona bir yer verip, "saray kâtibi" ve "yazı muallimi" olarak, hüsn-i hatla istediği şekilde uğraşmasını sağladı. Sultan çok sevdiği hattat dostuna oldukça ihtimam gösterirdi.
Var olan yazı üslubunu aşmak isteyen Şeyh Hamdullah, birkaç ay Alemdağı'nda "yazı çilesi"ne girdi ve Hızır Aleyhisselam'ın yardımıyla kendine has yeni tarzını buldu. O vakitten sonra yazı sanatımızda "Şeyh vadisi" hakim olarak gelecek nesillerin bu yazı elinde tekamüle ulaştı.
"Şeyh oğlu Hamdi hattı, tâ kim buldu zuhûr
Âlemde bu muhakkak, nesh oldu hatt-ı Yâkût."
Şeyh Hamdullah yazısı ortaya çıkınca, Yâkût yazısının hükmünün kalmadığı muhakkaktır.
Hamdullah Efendi, eserlerinde dâimâ "İbnü'ş-Şeyh" (Şeyhoğlu) künyesini belirtti.
Hamdullah Efendi'nin yetiştirdiği talebenin kesin adedini tesbite imkân yoktur. Fakat en başta gelenleri, kendi babasının ismini verdiği oğlu Mustafa Dede ve damadı Şükrullah Halîfe'ydi. Bunların çocukları ve torunları da hüsn-i hat ile meşgūl olarak, yeni nesillere öğretmişlerdi. Yazı san'atı tarihinde en çok hattat yetiştiren aile herhâlde Şeyh Hamdullah'ınkidir.
Yavuz Sultan Selim babasını tahttan indirdikten sonra, Bayezid'in en has dostlarından biri olan Şeyh Hamdullah, Alemdağ civarlarında inzivaya çekildi. Yavuz Sultan Selim'in vefatına kadar İstanbul'a dönmediği rivayet edilmektedir. Kanuni Sultan Süleyman'ın cülusunda huzura kabul edilen Hamdullah, sanatı sebebiyle sultandan iltifat gördü. Öyle ki Kanuni kendisine bir Mushaf-ı Şerif yazdırmak istedi. Fakat 91 yaşındaki Şeyh Hamdullah, çok ihtiyarladığını söyleyerek padişahın affına sığındı.
Son yıllarını adeta hat sanatının merkezi sayılabilecek Üsküdar'da geçiren Şeyh Hamdullah, 1519 bu semtte vefat etti ve Karacaahmet Mezarlığı'na defnedildi.
Reşat Ekrem Koçu'nun Osmanlı Tarihinin Panoraması isimli eserinde naklettiğine göre, sanatkarımız ömrü boyunca 47 Mushaf-ı Şerif yazmıştı. Bugün bu eserler paha biçilemez değerdedir. Bayezid Camii'nin mihrap ve kubbe yazıları, orta kapı üzerindeki yazı, Firuzağa ve Davutpaşa camilerinin kapılarındaki tarihler sanatçının yadigarlarıdır. Bunların yanında sur üzerinde Edirnekapı'daki Kelime-i Tevhid de Şeyh Hamdullah'a aittir.
Uğur Derman'ın Şeyh Hamdullah ile ilgili yazısına ulaşmak için tıklayınız.