Tarihin derinliklerinde kalan cevapsız sorular

Tarihçi olmasaydı yine tarihçi olacağını vurgulayan; sadece ülkemizin değil dünyanın da en önemli tarihçilerinden biri olan Prof. Dr. İlber Ortaylı, Orta Doğu'dan başlayarak Osmanlı'nın kuruluşuna; Amerika'dan, Avrupa'ya; tarih bilme bilincinden, İslam, Yahudilik ve Hristiyanlık arasındaki ilişkilere; Abdülaziz'in ölümünden, Türkiye isminin nereden geldiğine dair çok önemli bilgileri Tarihin İzinde isimli kitabında gün yüzüne çıkarıyor.

Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın.

Kitap iki ana bölümden oluşuyor. İlki söyleşiler; bu bölüm soru ve cevap şeklinde ilerliyor. Diğer bölümde ise makaleler yer alıyor. Bu bölümde de sekiz tane makale yer alıyor. Kitabın içinden tarihe ilişkin bilinmesi gereken birkaç konuyu kısa başlıklar altında sıralıyoruz.

"Bazı tarihçilerimiz vardır, diyorlar ki mesela, 'Osmanlılar Arapça kullanmış, Farsça kullanmış.' Hâlbuki Osmanlı'nın Arapça bileni, bugün bizim İngilizce bilenimiz kadardır."

Tarihin yazıldığı yıl: 1914 videomuzu izlemek için tıklayın.

"Irak Savaşı, Ortadoğu'nun yeniden tersim edilmesinin yolunu açacak. Amerika, Irak'tan sonra İran, hatta Türkiye'ye el atabilir. Ortadoğu'da herkesin ittifak yapmak istediği bir ülke konumunda olan. Türkiye, bölgenin en iyi tüccarı oldu ancak akıllı davranmazsa sahte mücevher yağmacısı durumuna düşebilir. Türkiye başkası adına değil, kendi adına gerektiği ölçüde bölgenin jandarması olmalı."

Kitabın ilk bölümündeki söyleşiler kısmında Ortadoğu'nun bugünkü tablosunu yorumlayan Ortaylı, Ortadoğu'daki hâkim dilin Arapça olduğunu, sonraki dilin ise Farsça ve Türkçe olarak sıralandığını belirtir ve demokrasi açısından Ortadoğu ülkelerinin şansını şöyle değerlendirir:

"Bu coğrafyada demokrasiyi yaşayan iki-üç ülke vardır. İsrail, Türkiye ve Lübnan. Lübnan'ın geçirdiği iç kargaşayı bırakın. Pür realist olarak yaşama alışkanlığına sahiptir. Kıbrıs'ı artık Ortadoğu'dan saymıyoruz. Filistin, müstakbel demokratik Ortadoğu ülkesidir. Bunların dışındaki ülkelerdeki rejimler tek partili, hatta partisiz grup hâkimiyetlerine meyillidir. Monarşiler Arap dünyasının en istikrarlı, en kanuni, legaliteye dayanan, saygıdeğer rejimleridir. Buralarda kanun, anane hâkimiyeti vardır. İnsanlar nasıl davranıldığında ne olacağını bilirler. Ayrıca belirgin denetim ve koruma mekanizmaları da vardır."

Ortadoğu'yu dışarıdan dizayn edemezler. Bu gibi planlar var. Batı kendine ikinci-üçüncü bir kuvvet çıkaracak. Kürdistan kuracak. Bunları planlamak masa başında çok hoştur, mantıkidir. Ama bilinmeyen iç kuvvetler, dengeler ne şekilde tecelli eder, akan zaman nasıl cilveler yapar belli değil."

"Tarihçinin karşısına çıkan engellerden bir tanesi siyasi fikir hürriyetidir. Siyasi fikir hürriyeti bizde sadece ve sadece devlet ve onun polisi, savcısı tarafından kısıtlanıyor gibi algılanır ve öyle gösterilir. Siyasi fikir hürriyetini baltalayanlar bizde bizzat vatandaşların kendileridir. Hatta hürriyetperver geçinen zümrelerdir."

"Tarih doğrudan doğruya meraka bağlı bir şey. Merakı biraz da varlık problemi üzerine düşünme bağlamında kullanıyorum. Böyle düşünme eylemimiz yoksa buna ilişkin merakının yoksa tarih sizin için geçmişte kalan olaylar silsilesidir. Ben yine de merakı hangi faktörlerin tayin ettiğini bilemiyorum, kimsenin de bildiği kanısında değilim. Kısaca tarih realitedir, ondan kaçamayız."