Somuncu Baba'nın sırlarla dolu yaşamı
Yaşadığımız toprakların her karışı bereketle bezenmiştir. Tarihiyle, üzerinde yaşamış medeniyetleriyle, şehitlerinin kanıyla ve manevi mimarlarıyla… Her adımda alimlerin, ulu insanların selamıyla karşılaşırız. Kimi zaman bir türbe karşımıza çıkar, kimi zaman ise gönül ateşinin pişirdiği ekmeklerin hayır kokusunda bir tabela... Somuncu Baba, Anadolu'nun manevi mimarlarındandır. Mütevazi bir hayat yaşamayı tercih etse de ünü kendisinden önce gittiği yere ulaşır. İsmi günümüzde gelenek olarak yaşatılmaya devam eder. Hacı Bayram-ı Veli gibi nice alimlerin hocası olan Somuncu Baba'nın sırlarla dolu yaşamını sizler için derledik.
Şeyh Hâmid-i Velî, on dördüncü yüzyılın ilk ve ikinci yarısı ile on beşinci yüzyılın başlarında yaşamış velilerin önderlerinden, ünlü bir mutasavvıftı. Aslında Kayserili olduğu halde, bir ara Bursa'da ümmi bir tavırla ekmek pişirip sattığı için 'Somuncu Baba', bira ara da Aksaray'da bulunduğu için 'Şeyh Hamîdüddin Aksarâyî' olarak da anıldı.
Çağdaşı ve muhtemelen müridi Kemal Ümmî'nin bir mersiyesinden asıl adının Abdullah olduğu anlaşılan Şeyh Hamîdüddin kaynakların pek çoğunda 1325 yılında Kayseri'de Akçakaya köyünde doğduğu gösterilir. Abdurrahman el-Askerî ise Mir'âtü'l-ışk'ta Aksaray'da doğduğunu yazmaktadır. Atalarının Türkistan'dan geldiği rivayet edilir.
Somuncu Baba ilk tasavvufi eğitimini babası Şeyh Şemseddin Mûsâ'dan aldı. Küçükken çobanlık yaptığı ve ineklerle konuştuğu yolunda menkıbeleri olduğu bilinen ve devrin usullerine göre ilim almak üzere Kayseri'den ayrılıp Dımaşk'a giderek zâhirî ilimleri öğrendi.
Lâmiî, onun Dımaşk'ta Bâyezîdiyye Hankahı'nda uzun yıllar bir şeyhe hizmet ettiğini, Bâyezîd-i Bistâmî'nin ruhaniyetiyle terbiye edildiğini ve Üveysî olduğunu kaydeder. Ardından, Şam, Tebriz ve Erdebil'e giden Şeyh Hâmid-i Velî, Erdebil'de şeyh Seyfeddin İshâk'ın torunlarından Hacı Alâaddin Ali Erdebilî'ye teslim oldu.
Fıtri olan yeteneği sayesinde bu zattan kısa zamanda zahiri ve batıni ilimleri öğrendi. Hakikat-ı Muhammediye olarak Bursa'ya geldi. Sarı Abdullah Efendi, Alâeddin Erdebîlî'nin Somuncu Baba'ya hilâfet verip Anadolu'ya gönderirken yanındakilere, "Diyâr-ı Acem'de emanet olarak bulunan esrâr-ı ilâhiyye onunla birlikte diyâr-ı Rûm'a intikal etti." dediğini rivayet eder.
Kaynaklarda yer alan ifadelerden Somuncu Baba'nın Bursa'ya geldiği ilk yıllarda pek ön plana çıkmadığı ve kendini halktan gizlemeyi tercih ettiği anlaşılmaktadır. Bu dönemde onun eşeğiyle ormandan odun getirip bu odunlarla ekmek pişirdiği ve ekmekleri sırtına yüklenerek sokak sokak dolaşıp "somunlar, müminler!" diyerek halka dağıttığı rivayet edilir. Kendisine Etmekçi Koca veya Somuncu Baba lakabının verilmesi de bundan dolayıdır.
1399 yılında, Yıldırım Bayezid'in Niğbolu Zaferi'nin nişanesi olarak Bursa'da inşa ettirdiği Ulu Cami'nin bir Cuma günü ibadete açılışı sebebiyle ilk hutbe, Yıldırım Bayezid'in damadı Emir Sultan'a teklif edilmişti.
Ancak hutbeye çıkamaya cesaret edemeyen Emir Sultan, cemaatin merak ve hayret içerisinde kendisini bekliyor olması karşısında, "Gavs-ı Âzam şu esnada aramızda bulunuyor. O varken imamet ve vaizliğin bize teklifi münasip değildir. İşte, böyle muhteşem bir mabedin açılış hutbesini okumaya layık zat oradadır…" diyerek camide toplanan oldukça büyük bir kalabalık içerisinden Somuncu Baba'yı gösteriyordu.
Bu davet üzerine yerinden kalkarak minbere doğru ilerleyen Somuncu Baba, Emir Sultan'ın yanından geçmiş ve kulağına eğilerek "Ne yaptın, beni nihayet ele mi verdin Emir'im?" dediği duyulmuş fakat yine de hutbeyi okumuştu.
Bu öylesine bir hutbe okuyuştu ki dinleyenlerin hepsi hayran kalmıştı. Hele Fatiha suresinin tam yedi türlü tefsir ve izahı cemaati iyice şaşırtmış ve düşündürmüştü. Bu olaydan sonra Molla Fenârî'nin kendisine mürid olduğu rivayet edilir.
