Selçuklu döneminden miras kalan 3 şifahane

UNESCO Dünya Kültür Miras Listesi'nde yer alan ve 'Anadolu'nun Elhamrası' olarak görülen Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası, Anadolu geleneksel taş işçiliğinin önemli örneklerinden biridir. Anadolu beyliklerinden Mengücekoğulları döneminin eseri olan, özgün mimarisi, estetik, kültürel ve evrensel değeriyle 13'üncü yüzyılda kadın erkek eşitliğini de simgeleyen bir anıt olarak nitelendirilir. Caminin batı kapısında ikindi namazı vaktinde ortaya çıkan 'namaz kılan insan silueti' ise görenleri hayran bırakır. Batı kapısında, bu kapının mimari özelliklerine bağlı olarak Mayıs ile Eylül ayları arasında, ikindi namazından 45 dakika önce insan silueti belirir. Bu siluet önce Kur'an okuyan bir insan, namaz vakti yaklaşınca ise ellerini bağlayarak kıyamda duran insan şeklini alır. Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'nde övgüyle söz ettiği Darüşşifa Batı kapısının, Çarşı Kapı, Çıkış Kapısı, Gölgeli Kapı gibi isimlerinin yanı sıra, son zamanlarda yaygın olarak kullanılan ismi 'Tekstil Kapı'dır. İnce taş işlemeciliğinin zirveye ulaştığı kapı, bir kilimi ya da seccadeyi anımsattığı ve yüksek oranda dantel örneklerini sergilediği için bu ismi almıştır. Kapıda en dikkat çeken unsur dışa çıkıntılı biçimdeki kilit taşıdır. Yüzeyi, demircileri simgeleyen güğüm başı motiflidir. Baş mimar bu eserin tamamında taşların birbirine geçme ve tutma şekli olan kilit taşı yöntemini kullanmıştır. Orta kısımda lale ve lale yaprakları bulunmaktadır. Bu eserde lale motifleri çok sayıda farklı şekillerde kullanılmıştır. Kapının üzerindeki üç satırlık kitabede yer alan ifade şöyledir: 'Şehinşah oğlu Süleyman Şah oğlu Ahmet Şah, Allah'ın affına muhtaç aciz kul, adaletli melik, bu caminin yapılışını 626 (M.1228) yılında emretti, Allah mülkünü daim etsin.' Başta kapılar ve sütunlar olmak üzere, külliyenin birçok yerinde bulunan, Ahlatlı ve Tiflisli ustaların ellerinden çıkan, taş işçiliğinin en nadide ve en ince örneklerini yansıtan harikulade motifler tüm dünyanın ilgi ve dikkatini çeker. Bu eseri farklı ve özgün kılan bir diğer özellik de, uzaktan bakıldığında simetrik olduğu düşünülen, fakat özünde asimetrik olan bezemelerde yer alan on binlerce motifin hiçbirinin bir daha kendini tekrar etmemesi; kâinattaki farklı varlıkların muhteşem bir ahenk ve denge içerisinde olduklarının taşa nakşedilerek gözler önüne serilmesidir. Darüşşifa nedir, darüşşifanın tarihi Mimari üslubu, süsleme ve örtü sistemlerinin dengeli ve uyumlu tasarımıyla önem kazanan bu şaheser, dünyada, görülmeye değer eserler listesinin başında yer alır. Bu büyüleyici eseri anlatmaya sözlerin yetersiz kalacağını Evliya Çelebi yüzyıllar önce şöyle ifade etmiştir: 'Methinde diller kısır, kalem kırıktır'. Görenleri kendisine hayran bırakan bu muhteşem abide eser, sanat tarihçileri tarafından 'Divriği mucizesi', 'Anadolu'nun Elhamrası' gibi ifadelerle tanımlanmıştır. 1985 yılında UNESCO tarafından 'Dünya Kültür Mirası' listesine alınan, İslam mimarisinin bu başyapıtı, aynı zamanda Cumhurbaşkanlığı makamının koruması altındadır. Özellikle Kastamonu kent merkezi küçük bir yerleşim olmasına karşın eskisi yaklaşık olarak 800 yıl geriye giden ve sayısı 6 olan külliyelere sahip olması; kentin tarihsel anlamada ne kadar gelişkin bir eğitim ve kültür hayatına sahip olduğunu göstermektedir. Kastamonu'da bulunan Yılanlı Camii ve Külliyesi, bu topraklara 8 asır önce kurulmuş İslam medeniyetinin damgalarından birisidir. Yılanlı Külliyesi'nin kitabesinden Anadolu Selçuklu Devleti'nin son dönemlerinde (1273) yapıldığı anlaşılır. O dönemlerde külliyenin içinde cami, şadırvan, türbeler ve konağın bulunduğu yapının yanında büyük bir 'Darüşşifâ' Tıp Fakültesi (hastane) de mevcuttu. Darülşifa Çobanoğulları döneminde miladi 1272 tarihinde Ali Bin Süleyman Bin Ali tarafından yaptırılmıştır. Yapının kapı niş ve kemeri ve iki yandaki silmeler kesme taştan yapılmıştır. Bu bölümlerin üzeri bitkisel ve geometrik motiflerle bezenmiştir. Büyük Selçuklu Devleti'nde İslâm sanatı Nişlerin üst kısmında ve büyük kemerin kaidesinde büyük bir silme olup bitkisel kabartmalarla süslüdür. Ön köşelerde birer taklit sütün bulunmaktadır. Kapı kemeri basık olup geçme tekniğiyle kesme taştan yapılmıştır. Kemerin altında kitabe vardır. Kapının sağ ve sol yanlarında yazılar vardır. Ortadaki kitabenin altında da yazı vardır. Manaları şudur: 'Bu bina yapılırken fakir olan Küherbaş nezaret etti, mimar Kayserili Saddır. Allah onun ve bütün müminlerin ve Müslümanların günahını affetsin.' Çankırı'da Selçuklu döneminden kalma en önemli yapıdır. Moloz taştan yapılması sebebiyle tamamen yıkılmış olan şifahane kısmı, Anadolu Selçuklu Hükümdarı I. Alâeddin Keykubat zamanında Çankırı Atabeyi (Valisi) Cemalettin Ferruh tarafından 1235 yılında yaptırılmıştır. 1235 yılında yaptırılan ve Taş Mescit olarak bilinen yapı ilk olarak şifahane olarak hizmet verdi. Cemalettin Ferruh tarafından 1242 yılında büyütülen Taş Mescit'e darülhadis ve semahane de eklendi. Anadolu'ya Selçuklu'dan miras 5 medrese Cemalettin Ferruh şifahaneye ilave olarak 1242 yılında bir Dâr-ûl Hâdis inşa ettirmiştir. Anadolu'daki ilk Dâr-ûl Hâdis olan eser halk tarafından Taş Mescit olarak isimlendirilmektedir. Mimari özelliğinin yanı sıra yapıya önem kazandıran diğer husus iki plastik sanat eseridir. Biri yapı üzerinde, diğeri heykel görünümünde olan iki adet figürlü taş eserden birbirine dolanmış iki yılanın tasvir edildiği ve günümüzde 'Tıp Sembolü' olarak kullanılan birinci parça yapı üzerinde bulunmaktadır. Çankırı Müzesi'nde sergilenen ikinci parçada ise günümüzde 'Eczacılık Sembolü' olarak kullanılan kupaya dolanmış yılan figürü bulunmaktadır. Selçuklu'nun kadim başkenti: Konya Aynı zamanda bir anıt mezar olan eserde iki adet mezar odası da yer almaktadır. Kuzey cephede yer alan mezar odasında bir sanduka yer almakta, doğu cephesinden girilen iki bölümlü mezar odasında ise beş sanduka bulunmaktadır. Halen mescit olarak kullanılan eser Cumhuriyetin kuruluşuna kadar uzun yıllar Mevlevihane olarak da hizmet vermiştir.

Selçuklu döneminden miras kalan 3 şifahane

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK DİĞER MAKALELER

Kul Hakkına Saldırı - 3: Gasp

Konukseverliğin simgesi: Kervansaraylar

Ekrem Demirli: Hallac-ı Mansur Yazdığını Yaşadı, Yaşadığını Yazdı

Karınca deyip geçmeyin

FİKRİYAT GÜNDEM

İngiliz Aktivist Ruth Herbert, Filistin İçin Yürüdü: "İnsanlığımız Filistin ile Sınanıyor"

Semender nesiller

Tarihimizde unutulmayan uçak kazaları

Jew York tarihe karışıyor