Müslüman alimlerin bilim tarihine yön veren uzay çalışmaları
İslam'da bilim, 8.yüzyıldan itibaren ivme kazandı ve yapılan araştırmalar dünya tarihine yön verdi. Bu dönemde Müslüman bilim insanlarının kaleme aldığı eserler, kaynak niteliğinde görülüp, ders kitabı olarak okutuldu. Öyle ki Batı'nın kendi çalışmaları olarak sahiplendiği birçok yenilik, aslında asırlar önce İslam uygarlığında ortaya konulmuştu. Gelin, tarihin seyrini değiştiren ve ilklere imza atan Müslüman bilim insanlarının uzay çalışmalarına daha yakından bakalım.
Önceki Resimler için Tıklayınız
FERGANİ'NİN BİLİM TARİHİNE KATKILARI
➡ Fergani, birçok yeniliğe de imza attı. Bunlardan en önemlisi tarihte ilk defa Güneş'in kendine göre hareketli olduğunu keşfetmesiydi.
➡ Antik Çağ'daki astronom Batlamyus, Güneş'in yeryüzüne en uzak noktasının (apoje) sadece günlük harekete katıldığını söylerdi. Fergani ise bu noktanın sabit yıldızlarla beraber hareket ettiğini belirtir. Bu hareketin dünyanın kutuplar çevresinde ağır ağır dönerek uzayda dairesel şekil oluşturduğunu ifade eder.
Dünya'nın eksen eğikliğinin 23 derece 27 dakika olduğunu ilk kez ortaya atan bilim insanıydı.
➡ Fergani, Güneş tutulmasını önceden tespit eden bir yöntem buldu. Bu metot ile 842 senesinde bir tutulma olacağını önceden keşfetti.
➡ Müslüman alim, gezegenlerin ruhani varlıklar olmadığını, katı cisim olduğunu belirtti.
➡ Gezegenleri şu şekilde sıraladı: Ay, Merkür, Venüs, Güneş, Mars, Jüpiter ve Satürn.
➡ Fergani'nin gezegenler ile ilgili ölçümleri kendinden sonra gelen alimleri etkiledi. Bunun neticesinde diğer bilim insanları da onun gibi sabit yıldızların hareketini izledi.
➡ Astronominin Unsurları adlı yapıtı, İslam ve Batı astronomisinin gelişimine büyük katkı sağladı. Gezegenlerin görünen çapları, sabit yıldızların uzaklıkları ve hacimlerine verdiği değerler çok küçük farklarla kabul edildi. Eser, 12. ile 15. yüzyıl arasında defalarca Latinceye çevrildi, Batı'da astronominin gelişmesini sağladı.
Batlamyus kimdir?
Klaudyos Batlamyus, İskenderiyeli Yunan matematikçi, coğrafyacı ve astronomdur. Geç İskenderiye Dönemi'nde yaşamış ünlü bilim adamlarındandır.
FERGANİ'DEN ETKİLENEN BATILILAR
➡ Fergani'nin en önemli eseri Cevâmi el-İlm el-Nücûm ve el-Harekât el-Semâviyye (Astronominin Özeti ve Göksel Hareketlerin İlkeleri)dir. Bu eser, defalarca Batı dillerine çevrilerek bilim dünyasına yön verdi. Kopernik gibi bilim insanlarını etkiledi.
➡ XIII ve XIV. yüzyıllarda İtalyan astronomlarının temel kaynağı Fergani'nin eserleriydi. Örneğin, babası gibi şair olan ve İlahi Komedya'nın yazarı Jacopo di Dante Alighieri'nin ana kaynakları arasında Fergani vardı. Dante, İlahi Komedya'sında yer alan evren görüşünü Müslüman bilim adamından aldı. Dante "Şölen" isimli eserinde de hem Fergani'yi övmüş hem de astronomiden söz etmiştir.
Fergani'nin kaynaklarda tespit edilen eserleri şöyledir:
1) Kitâb el-Fûsûl İhtiyâr el-Mecisti (Almagest'ten Seçilmiş Bölümler Kitabı)
2) Kitâb İhtisâr el-Mecisti (Almagest'in Özeti)
3) İlm-i Hey'et el-Eflâk ve Harekât el-Nücûm (Kürelerin Oluşumu ve Yıldızların Hareketlerinin Bilimi)
4) Fî San'at el-Asturlâb (Usturlab Yapımı Üzerine)
5) İlâ Zîc el-Hârezmî (Hârezmî'nin Zîc'i Üzerine)
ANDROMEDA GÖK ADASINI İLK KEZ GÖZLEMLEYEN ALİM
Andromeda gök adasını ilk kez gözlemleyen bilim insanı, Batı dünyasında 'Azophi ' adıyla tanınan es-Sufi'dir.
📌Astronomiye yön veren Müslüman bilim insanı Abdurrahman es- Sufi, 10. yüzyılda İran'ın Rey şehrinde doğdu.
➡ Avrupa'da Azophi ve Azophi Arabus isimleri ile anılan alim, 13. ve 16. yüzyıllar arasında Batı astronomisinde etki eden Müslüman bilim insanlarından biriydi.
İLERİ DÜZEY YILDIZ KATALOĞU ÇIKARDI
➡ Es-Sûfî'nin en önemli çalışmalarından biri yıldız kataloğu çıkarmasıydı. Bu çalışmasında yıldızları konum, büyüklük ve renk bilgilerine göre katalogladı. Her yıldız takımını hem Dünya'ya göre hem de uzaydaki konumuna göre resmetti. Bu çalışma döneminin en ileri düzeydeki yıldız kataloğuydu.
➡ Oluşturduğu yıldız cetvelinin başlangıcı, Hicri 20 Ramazan 353, Miladi 30 Eylül 964, İskender takvimine göre 1276 yılının ilk günüydü.
2,5 MİLYON IŞIK YILI UZAKLIKTAKİ GÖK ADAYI GÖZLEMLEDİ
➡ Abdurrahman es-Sufi, 'küçük bulut' olarak tanımladığı Andromeda gök adasını gözlemleyen ilk bilim insanıydı.
➡ Macellan'ın 16. yüzyıldaki yolculuğuna kadar Batılılar tarafından bilinmeyen Büyük Macellan Bulutu'nu da Abdurrahman es-Sufi tanımladı. Bunlar, Samanyolu Galaksisi haricinde yeryüzünden gözlemlenen ilk galaksilerdi.
📌 Andromeda gök adası nedir?
Bu gök ada, Samanyolu Galeksisi'nin en yakın komşusudur. 2,5 milyon ışık yılı uzaklıkta yer alır.
