İngiltere neden Osmanlı'dan yardım istedi?

Osmanlılar, 14. yüzyıl ortalarında Rumeli fetihlerine başladığında, Balkanlar birçok devletçiler ve feodal senyörlükler halinde parçalanmış durumdaydı. Duşan'ın kurduğu Sırp İmparatorluğunun zayıflamasından sonra kuzeyde Macaristan batıda ve güneyde ise Venedik, siyasi parçalanmadan istifade ederek Balkanlarda yayılma politikası güdüyordu. Bu iki devletin siyasi ve askeri hâkimiyeti beraberinde Katolikliği de getiriyordu. Her ne kadar Balkanların Ortodoks halkı, bu iki devletin hâkimiyetini benimsemiyorsa da direnecek siyasi ve askeri güçleri yoktu. Katolik olmaya mahkûm gibiydiler. Osmanlıların, Venedik ve Macaristan'ın Balkanlara yayılmasını engelleyip kendi hâkimiyetini kurmaları, Balkanlarda Ortodoks mezhebinin yaşanmasını sağladı. Ayıca Osmanlıların milli kiliseleri desteklemesi Ortodokslar üzerindeki Helen hâkimiyetinin sona ermesine sebep oldu. Örneğim Sırp Milli Kilisesi, 15. yüzyılda Sokullu Mehmed Paşa'nın desteği ile kurulmuştu. Balkanlar, parçalanmışlıktan kurtulup büyük bir imparatorluğun parçası haline gelince ekonomik açıdan da gelişme gösterdi. Bulgaristan, Sırbistan ve Yunanistan'da birçok şehir, huzur ortamına kavuşmaları sebebiyle büyük gelişti. Sultan III. Murad devrinde Avrupa'nın en uzak ülkelerinden İngiltere ile ilişki kurulmuştu. İngiltere, Habsburgların İspanya kanadı tarafından işgal edilmek üzereydi. İngilizler, Fransa örneğinden hareket ederek Habsburglara karşı direnebilmek için tek şanslarının Osmanlı İmparatorluğundan yardım almak olduğunu anlamışlardı. III. Murad devrinde Osmanlı ile ilişkiye geçerek, İspanyol donanmasının İngiltere'yi işgalini engellemek için yardım istediler. Bunda da başarılı oldular. İngiltere, Türk donanmasının yardımıyla İspanyol işgalinden kurtuldu. İngiltere'nin önemli gazetelerinden 'The Guardian' birinci sayfadan 'İspanyol donanmasının mağlup edilmesi için Sir Francis Drake'e değil Türklere teşekkür etmeliyiz' başlığıyla verdiği haber, dört asır önce yapılan yardımın İngilizlere neler kazandığının yeni anlaşıldığını gösteriyordu. Kraliçe Elizabeth'in askeri danışmanı Sir Francis Walsingham, Temmuz 1588'deki İspanyol işgal teşebbüsünden önce İstanbul'daki İngiltere elçisine mektup göndererek, İspanyol donanmasının dağıtılması için Türk donanmasını harekete geçirilmesini istemişti. İngiliz elçisi Harborne'un faaliyetleri ve Osmanlı siyaseti uyarınca harekete geçen Türk donanmasının Akdeniz'deki manevraları İspanyol donanmasını dağıttı. İngiliz tarihçi profesörü Jerry Brotton, durumu ' Osmanlıların manevraları İspanyol Kralı II. Philip'in donanmasını ağıtı. Artık okullarda İspanyol ordusunun neden İngiltere'yi işgal edip, Protestanlığa son veremediğini buna bir sebep daha eklemeniz gerekecek. Bu da Kraliçe Elizabeth tarafından tesis edilen İngiliz-Osmanlı ittifakıydı' diye değerledir. İngiltere'nin Osmanlı İmparatorluğu'na gönderdiği elçiler, İspanyollara karşı yardım alabilmek için her türlü yolu denemişlerdi. İngiliz temsilci Harborne, Akdes Nimet Kurat tarafından yayınlanan III. Murad'a sunduğu arzuhalinde diplomatik üslubu bırakmış, neredeyse yalvarıyordu: 'Padişahın yüce katına arzuhal ilam olunur. Saadetlü padişahım hazretleri sağ olsun Devletlü ve saadetli, âlemin sığındığı padişah hazretlerinin yüce katlarına kullarının arzı budur ki, İngiltere Kraliçesi ile zat-ı şahaneleri arasında mukaddes bir sulhun vücut bulması hususunda Büyük Tanrı bu kulunuzu başlıca vasıta seçmek lütfunda bulunmuştu. Bendeniz dokuz yıl önce bu görevi sadıkane bir tarzda ve isteyerek ifade ettim ki, hususuyla sat-ı şahanelerine bahşedilen kudret ve kuvvet vasıtasıyla bizim müşterek düşmanımız olan bütün putperestleri imha edeceklerini ummuştum. Zira efendim o zamanlar bütün putperestlerin başı olan İspanya Kralı ile tam bir sulh içerisinde yaşamaktayken zat-ı şahanelerinin danışmanları, şayet Kraliçe o taraftan İspanya kralına karşı harbe başlarda, Osmanlı padişahının da bu taraftan harekete geçeceğine dair mukaddesat üzerine yemin ederek siz vermiş olduklarından, bendeniz efendim kraliçe nezdinde o kadar rica ve niyazda bulundum ki, efendim İspanya ile eskiden beri devam eden sulha son vererek ona karşı karadan ve denizden kesin bir harbe başladı. İşte şimdi savaş efendim için iyi bir şekilde üç yıldan beri devam edip gidiyor. İspanyol Kralı gerçi kendisi için müsait olmayan şartlarda defalarca sulh ricasında bulunduysa da Kraliçemiz hiçbir zaman buna yanaşmadı. Çünkü bendeniz zat-ı şahanelerinin evvelki vaatleri gereğince müthiş kuvvetlerinizi geciktirmeden İspanyol'a karşı hazırlamakta olduğunuzu, fırsat düştükçe de mektuplarımda bildirerek, barış antlaşması imzalamaktan vazgeçirmeye çalıştım. Fakat şimdi ise efendim bu kadar uzun bir süre sizin harekete geçmenizi bekledikten sonra, nihayet bana karşı itimadı sarsıldı. Zira zat-ı şahanelerinin tarafımdan iddia edilen hususları gerçekleştirmek niyetinde olmadığı tarzında efendime benim aleyhimde söz söyleyecek birçok düşmanım vardır. Bundan dolayı buradan geri çağrılmam hakkında mektubun gelmesini her ab beklemekteyim. Geri dönünce de kafamın kesileceğini tahmin ediyorum. Zat-ı şahanelerine yapmış olduğum bu kadar hizmet ve fedakârlığın mükafatı karşılığında kellem gidecek. Büyük Tanrının adıyla masum kulunuza acımanız için yalvarıyorum eğer bu putpereste karşı var kuvvetinizi göndermek niyetinde değilseniz, ona zarar vermek üzere hiç olmazda 60 veya 80 kadırga gönderseniz. Bu gemileri İspanyol Kralı'nın efendime karşı savaşmak için mutat garnizon kuvvetlerini çekerek boş bırakacağı yere gönderirsiniz. Buralarda asker bulunmayacağı için bu bölgeleri tahrip etmek ve devletiniz katmak kolay olacaktır. Zat-ı şahanelerinizin şan ve şerefleri ve memleketinizin büyümesi namına bunu dikkate almanızı istirham ederim. … İngiltere Elçisi Hollanda'nın bir elet olarak tarih sahnesine çıkması oldukça geç bir tarihtedir. Hollandalılar, 16. Yüzyılın sonlarında Habsburgların Batı kolu olan İspanya Krallığı'na karşı isyan ettiler. İsyanın başını çeken Oranje Prensi William, ilk çarpışmalarda İspanyol ordusunun komutanı Alva Dükü'nün üstünlüğü karşısında kuvvetlerini Flandr topraklarından çekip, Almanya'ya kaçtı. İspanyollara karşı mücadele planları yaparken, dışarıdan desteğin gerekli olduğunun farkındaydı. Fransız Protestanları olan Huguenotların ileri gelenleriyle ve Alman prenslerle temaslarını sıklaştırdı. Ancak temasa geçtiği prensliklerin hiçbirisi o dönemin en büyük iki imparatorluğundan biri olan Habsburgları durdurmaya yeterli değildi. Bu yüzden farklı bir dinden olmasına rağmen daha önce Habsburglara karşı Fransa ve İngiltere'ye yardım eden Osmanlı'ya müracaat etti. Ümit Burnu'nun keşfinden sonra Portekizliler, Hint Okyanusu'nda hâkimiyet kurmuşlardı. Memluk Devleti, Cidde'ye çıkarak Mekke ve Medine'yi tehdit eden Portekizlilerin işleyişini durduramıyordu. Hindistan'dan mal akışı da Portekizliler sebebiyle azalmıştı. Bu durum Mısır'ın zenginliğinin sona ermesi demekti. Memluklüler, deniz gücü bakımından zayıf oldukları için Osmanlılardan yardım istediler. II. Bayezid'in son dönemlerinde bir filo gönderildi. Daha sonraki yıllarda artan Portekiz tehdidi İslamiyet'in iki mukaddes şehri olan Mekke ve Medine'yi tehdit etmeye başladı. Mekke şerifleri Osmanlılardan yardım istemeye kalktılarsa da Memluk idaresi bunu engelledi. Memluk idarecilerinin, Portekizliler yüzünden azalan devlet gelirlerini artırmak için ek vergiler ihdası ülkede karışıklığa yol açtı. Yavuz Sultan Selim zamanında bu şartlar altında Suriye ve Mısır'ı ele geçiren Osmanlılar, Hindistan ticaret yıllarının önemli bir kısmına hâkim oldular. Portekizlilerin Kızıldeniz'deki hâkimiyetinin sona erdirilmesi sayesinde Hindistan'dan mal akışı Osmanlı ülkesi üzerinden Avrupa'ya yapılmaya başlandı. Osmanlıların Hint Okyanusu'ndaki mücadelesi, Hindistan ticaretinin 17. yüzyılda Hint sularında İngiltere ve Hollanda'nın faaliyetlerine kadar Akdeniz üzerinde yapılmasını sağladı. Akdeniz'deki önemli liman kentleri zenginliklerini bir müddet daha sürdürdüler. Osmanlı İmparatorluğu 16. yüzyılda dünya siyasetinde yön verecek bir duruma gelmesi Kuzey Afrika'nın tarihi gelişimini de yakından etkiledi. 1492'de Endülüs'ün son kalıntısı Gırnata'nın düşmesinden sonra İspanyol ve Portekizliler, Kuzey Afrika'ya yerleşmeye başlamışlardı. Osmanlı İmparatorluğu, Barbaros ile birlikte denizlerde etkin bir hale gelince Kuzey Afrika'da Avrupalılarla hâkimiyet mücadelesine girdi. Habsburgların Kuzey Afrika'yı ele geçirmeleri bu bölgelerdeki Türk korsanlarıyla Osmanlıların işbirliği yapması sayesinde önlendi. Osmanlı hâkimiyeti tanıyan Barbaros kardeşler sayesinde Nitekim Cezayir'i işgal etmek isteyen İspanyollar 1541'de bozguna uğratıldı. 1551'de Turgut Reis Trablusgarp'ı yani Libya'yı Osmanlı hâkimiyetine soktu. Tunus 1533'te Barbaros Hayreddin Paşa tarafından fethedilmiş fakat kısa bir süre sonra kaybedilmişti. II. Selim zamanında 1574'te Sinan Paşa tarafından ikinci kez fethedildi. Osmanlı hâkimiyeti Fas'a kadar ilerlemişti. Fas'ta başlayan taht kavgasına müdahale edilerek burasının Portekiz himayesine girmesi önlendi. 4 Ağustos 1578'de Fas'ta yapılan Alkazar Savaşı'nda Portekiz Kralı ölmesiyle ve bu ülkede Osmanlı himayesi dönemi başladı. Osmanlıların Kuzey Afrika hâkimiyeti kıtanın içlerinde bulunan ancak sahille ilişkileri sebebiyle İspanyol ve Portekiz nüfuzu altına giren bugünkü Nijerya, Nijer, Çad, Mali devletlerinin topraklarında hüküm sürmekte olan Bornu, Songay, Timbuktu Sultanlıkları gibi Müslüman devletlerini de kurtardı. Bu sultanlıklar Osmanlı padişahını halife olarak tanıyıp, tabi oldular. Osmanlıların Habsburgların İspanyol kanadını Kuzey Afrika'dan uzaklaştırarak burada hâkimiyet kurmaları, bu bölgelerin Hristiyanlaşmasını ve sömürgeleşmesini önledi. Eğer Osmanlıların müdahalesi olmayıp İspanyol ve Portekiz hâkimiyeti sürseydi bugün buralarda durum çok farklı olurdu. Akdeniz'de ve Kuzey Afrika'da hâkimiyet kuramayan Habsburglar bütün dikkat ve güçlerini Atlantik ötekisindeki yeni sömürgelerine kaydırdılar. Bu durum da Amerika kıtasının sömürgeleştirilmesini hızlandırdı. 15. yüzyılın sonlarından itibaren denizlerde büyük bir üstünlüğe sahip olan Portekiz, Afrika'nın doğu ve batı sahillerindeki Müslüman sultanlıklara saldırarak birçok yeri harap etmiş, bir kısmında da hâkimiyet kurmuştu. Osmanlı İmparatorluğu, Kızıldeniz'de hâkimiyet kurarak, Afrika'nın doğusunda Mozambik'e kadar olan bölgeyi Portekizlilerin işgalinden kurtardı. Habeşistan'a hâkim olan Osmanlıların nüfuzu Kenya'da Monbasa'ya kadar yayıldı. Böylece bu bölgelerin Avrupalılar tarafından sömürgeleştirilmesi uzun süre önlenmiş oldu. Osmanlı İmparatorluğu izlediği siyasetlerde bugünkü modern dünyanın oluşmasına bahsettiğimiz katkılarda bulunmuştur. Ayrıca Osmanlı idaresi altında asırlarca bulunmuş ülkelerin pek çok karakteristiği de bu dönemde şekillendi. Budin'den Basra'ya kadar uzanan bölgedeki dini ve etnik gruplar Osmanlı idaresi altında oluştu. Osmanlı mimarisi ve şehircilik anlayışı, hâkimiyeti altındaki birçok yerde şehirlerin şekillenmesinde önemli tesirlerde bulundu. Osmanlı İmparatorluğu'nun hâkim olduğu saha Arnavutluk, Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri, Bosna Hersek, Bulgaristan, Cezayir, Etiyopya, Filistin, Hırvatistan, Irak, İsrail, Karadağ, Katar, Kıbrıs, Lübnan, Libya, Macaristan, Makedonya, Mısır, Moldavya, Romanya, Sırbistan, Suudi Arabistan, Suriye, Tunus, Umman, Ürdün, Yemen ve Yunanistan kurulmuştur. Ayrıca bugünkü Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan, Polanya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Sudan ve Ukrayna'nın da bazı kısımları Osmanlı toprağı olmuşlardı. Bütün bu bölgelerde asırlarca süren Osmanlı hâkimiyeti günümüz dünya politikasına da etki eden derin izler bıraktı. Nitekim günümüzde özellikle de son 15 yılda Balkanlarda Kafkasya'da ve Ortadoğu'da kaldırılan her taşın altından bu imparatorluğun izleri çıkar. David Franklin'in New York Times'teki 9 Mart 2003 tarihli yazısı da bu gerçeği ifade ediyordu: 'Bir hayalet ABD'yi pençelerine almış, rahat bırakmıyor. Bu Osmanlı İmparatorluğu'nun hayaleti. Irak'ta Sırbistan'da, Bosna'da, Kosova'da, Körfez Savaşı'nda bu hayalet bizimleydi. Osmanlı hayaletleri asla uzaklaşmadı.' Erhan Afyoncu- Sorularla Osmanlı İmparatorluğu

İngiltere neden Osmanlı'dan yardım istedi?

"Zaman belirleyici" olarak bilinen muvakkithanelerin bir örneği de Selimiye'de

"Gerçek Zamanlı Oyun Motorları ve Dijital Sanat: Sinemadan Oyunlara Uzanan Yolculuk" paneli düzenlendi

Dahinin izinde: Leonardo da Vinci'nin evrensel mirası

Bozkırın Efendileri'nden alıntılar

Edip Cansever'in kaleminden 50 alıntı

İmam Gazali'nin Kitabu't Tevbe kitabından alıntılar

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

5 başlıkta Filistin - PODCAST

Ankara'da terör örgütü ASALA tarafından şehit edilen diplomatlar için anıt yapılacak

Somali’nin hürriyet kahramanı: Muhammed b. Abdullah Hasan

Yahudi asrı ve iki aldatıcı ideoloji

Çin'den, İran'ın İsrail'e "sınırlı ve nefsi müdafaa" kapsamında karşılık vermesine destek

Sahabenin ümmete örnekliği

İslam sanatında zirve: Selçuklu çinileri

Kosova'nın 735 yıllık en eski camisi: Mlike

İnzivanın iktizası

Edip Cansever'in kaleminden 50 alıntı

Tolstoy Müslüman mıydı?

Bozkırın Efendileri'nden alıntılar

Kalem - 7

Zihinsel Savaş: Karar Yorgunluğu

Mezamorta Hüseyin Paşa kimdir?

Arama

İngiltere neden Osmanlı'dan yardım istedi?