Kanuni'nin hayatına ışık tutan en önemli kaynak: Süleymannameler
Osmanlı'nın siyasi, kültürel ve birçok alanda zirvede olduğu Kanuni Sultan Süleyman dönemi, tarihimiz açısından büyük bir öneme sahiptir. İşte böyle bir dönemde Osmanlı'nın uzun ve ihtişamlı saltanat hayatını ortaya koyan Süleymannameler, Kanuni'nin hayatını, seferlerini ve Osmanlı tarihini konu ediniyordu. Öyle ki tarih kitaplarındaki birçok eksiklik Süleymannameler ışığında tamamlanmaktadır. Gelin, Kanuni'nin hayatına ışık tutan eserlere yakından bakalım…
Önceki Resimler için Tıklayınız
📚 Eserin muhtevası
📌1550 yıllarında sarayın ilk şehnamecisi olarak tayin edilen Arifi'nin beş ciltlik Osmanlı tarihi eserinin son cildi Süleymanname'ye ayrılmıştır. Arifi, Kanuni'nin 1520'de tahta çıkışından 1556 yılına kadar olan meydana gelmiş olayları aktarır. Eser, Farsça olarak kaleme alınmıştır.
Manzum olan eserin bölümleri, peygamberler tarihine, İslâmiyet'in doğuşuna, Selçuklular'a kadar eski Türk devletlerine, Kanûnî'ye kadar Osmanlı tarihine ayrılmıştır. 5. Ciltte Kanuni'nin cülusundan 1555 yılına kadar Kanûnî dönemi olayları ayrıntılı bir biçimde anlatılmaktadır. Toplam 36.000 beyitlik olan bu bölüm, eserin en kapsamlı yeridir.
Ârifî Fethullah Çelebi'nin Süleymannâme adlı eserinin ilk iki sayfası
Eserin nüshası nerede yer almaktadır?
📌 Eserin bilinen tek nüshası Topkapı Sarayı Kütüphanesi'nde kayıtlıdır. Ve eser altmış dokuz minyatürle süslenmiştir. Fetullah Çelebi'nin evinde yazılanların resmedilmesi için bir minyatür atölyesi kurulmuştur.
🔎 ÂRİFÎ FETHULLAH ÇELEBİ KİMDİR?
Arifi Fetullah Çelebi, tarih yazıcısı olmakla beraber aynı zamanda şairdir. Babası gibi devlet hizmetinde çalışmıştır. Yazdığı kasideler sayesinde Kanuni ile tanışma fırsatı bulmuş onun tarafından şehname yazmakla görevlendirilmiştir.
Tarihi kaynakların izinde Kanuni Sultan Süleyman'ın saltanatı
📚 Eserin muhtevası
📌 Kanuni Sultan Süleyman döneminin önemli ilim adamları arasında sayılan Celalzade Salih Çelebi, Târîh-i Sultân Süleymân isimli eseri kaleme almıştır.
➡Eser, Kanuni'nin cülusundan itibaren 1528 yılına kadar yaşanan olayları anlatıyor. Eserde, Kanûnî'nin cülûsu, Canbirdi Gazâlî isyanı, Belgrad Seferi, Rodos Seferi, Mısır'da cereyan eden olaylar, Mohaç Muharebesi ve Anadolu'daki isyanlar konu edilmiştir.
"Bu Dastan Kral-ı Bed-fi'alün Hakikat-ı Ahval Pür ihtilaline Vukuf-ı tam tahsil olunup Hücum-ı Asker-i İslam-ı Mehabet-i rüsumdan Kalb-i Cebanına Havf u Haşyet Galebe İtmekle Asla Mukabele vü Mukateleye İktidarı Olmadığı Ma'lum Olucak Umumen Vilayetini Yıkup Yakmak Tedbiri İdildügin Beyan İder."
Celalzade Salih, bu bölümde Kanuni'nin 1532'de yaptığı Alman seferini anlatır. Alman İmparatoru Şarlken'in Osmanlı ordusunun karşısına çıkmaya cesaret edemediğine yer verir. Nitekim Sultan, Şarlken'i savaş alanına davet etmiş olsa da ne Şarlken ne de Ferdinand Kanuni'nin karşısına çıkamamıştır. Kanuni yedi ay süren seferin ardından İstanbul'a dönmüştür.
Eserin nüshası nerede yer almaktadır?
📌 Bilinen tek nüshası Leipzig Stadtbibliothek'te bulunmaktadır.
🔎CELALZADE SALİH ÇELEBİ KİMDİR?
Kanuni Sultan Süleyman döneminin tanınmış alimlerindendir. Uzun yıllar kadılık görevinde de bulunmuştur. Sâlih Çelebi çok yönlü bir müellif olup başta tarih olmak üzere edebiyat, gramer ve fıkıh alanlarında çeşitli eserler kaleme almıştır.
Târîh-i Selânikî'nin ilk iki sayfası
📚 Eserin muhtevası
📌Osmanlı tarihçileri arasında yer alan Selaniki Mustafa Efendi'nin Süleymannamesi bulunur. Selaniki üstlendiği görevlerden ziyade Kanuni için yazdığı Süleymanname ile tanınır. Eser Kanuni'nin son döneminden Üçüncü Mehmet'in saltanatının ortalarına kadar olan süreci ele almaktadır.
Selaniki'nin tarihi, doğrudan kendi şahitliğine ve döneminin belgelerine dayanır, Selaniki, başka bir eserden yararlanmamıştır.
"Saidü'l-hayat ve şehidü'l-memat merhum ve mağfurun leh Padişahımız Safer ayının yigirmi ikinci cuma irtesi gicesi sabaha dört saat kaldıkda bu dar-ı mihnetden ruh-ı pür-fütuhları tayeran dar-ı cinan aşiyan idindi."
Bu bölümde Kanuni'nin son seferi olan Zigetvar Seferi ve Kanuni'nin vefatı anlatılmaktadır. Sefer esnasında padişah 72 yaşında gelmiş ve uzun zamandır nikris hastalığı ile bedeni yorgun düşmüştür. Kanuni, Zigetvar Kalesi'ni kuşatan ordusunun başında son nefesini vermiştir. Vefatı gizli tutulan padişahın ordu, Zigetvar Kalesi'ni fethetmiştir.
Eserin nüshası nerede yer almaktadır?
📌 Eserin Türkiye'de ve Avrupa kütüphanelerinde yirmi beşten fazla nüshası bulunur. Bu nüshalardan on dokuzu İstanbul kütüphanelerindedir
🔎 SELANİKİ MUSTAFA EFENDİ KİMDİR?
Osmanlı'nın en bilinen tarihçilerindendir. Zigetvar Kuşatması'na katılmıştır. Kendi gözlemlerine dayanan tarih anlayışı ve devrinin önde gelenleriyle olan tanışıklığı, eserlerine ayrı bir zenginlik katmıştır. Bu özelliklerine rağmen Selaniki tarihi uzun yıllar dikkat çekmese de son dönemlerde araştırmalarda önemli bir kaynak olarak kullanılmıştır.
📌Söz konusu Süleymannamelerin yanında kısaltılmış manzum Şehnameler de yer almaktadır. Bunlar, Mahremî'nin Süleymannâmesi (Şehnâme), Senâî'nin Süleymannâmesi'dir.
MAHREMİ'NİN SÜLEYMANNAMESİ
📚 Eserin muhtevası
📌Mahremi'nin Süleymaniyesi'nde 1520-1526 arasında gerçekleşen olaylar anlatılır. Mahremi'nin Süleymannamesi üç bölümden oluşur. Koronolojik bir sıraya göre anlatılan eser, Yavuz Sultan Selim'in vefatıyla ve Kanuni döneminin övgüsüyle başlar. Üçüncü bölümü Kanuni dönemini methiye ile başlar. Dili sade olan bu eserde Belgrad ve Rodos seferlerine yer verilir.
🔎Mahremi eserinde dönemin ahlak anlayışı ve dünya görüşüne de değinmiştir. Eser bu yönüyle oldukça dikkat çekicidir.
Eserin nüshası nerede yer almaktadır?
📌Eserin tek yazması Topkapı Sarayı'ndadır.
🔎 MAHREMİ KİMDİR?
Mahremi 16. yüzyıl divan şairlerinden biridir. Mahremi'yi ilim dünyasına tanıtan isim Fuad Köprülü'dür. Ağır bir edebi dilin hakim olduğu dönemde Mahremi yazdığı şiirler ve mensur eserleriyle sade bir dil inşa etmeye çalışmıştır.
