Dünyada ilk robotu yapan Müslüman: El Cezeri
Sibernetik alanının en büyük dâhisi olarak kabul edilen, fizikçi, robot ve matriks ustası El Cezerî, yaptığı çalışmalarla Sanayi Devrimi'ne zemin hazırladı; zamanın harikası lakaplı âlim, halen kullanılmakta olan ve aşılmamış onlarca buluşa imza attı. Anadolu'nun büyük mucitleri arasında yer alan El Cezeri'nin tasarladığı eserler günümüzde, "Cezeri'nin Olağanüstü Makineleri" isimli sergide, 800 yıl aradan sonra bir araya getirildi.
Ziyaretçiler, Şubat'tan Haziran sonuna kadar devam edecek sergide; Cezeri'nin makinelerinin orijinal rekonstrüksiyonlarını, Cezeri'nin makinelerinin ölçekli ve/veya yeniden yorumlu interaktif rekonstrüksiyonlarını, Cezeri'nin makinelerinde yer alan bazı iç düzeneklerin müstakil rekonstrüksiyonlarını, Cezeri'nin bazı makinelerinin modellerini, mekanik prensipleri anlatan interaktif düzeneklerini, Cezeri öncesi mekanik tarihine ait düzeneklerini, Cezeri sonrası mekanik tarihine ait düzeneklerini, mimari unsur replikalarını, kültürel nesne replikalarını, teknolojik nesne replikalarını, çeşitli balmumu heykelleri, pek çok interaktif dijital demonstrasyonu, özenle hazırlanmış interaktif holografik demonstrasyonları, seyirlik dijital video demonstrasyonları ve sayısız yansıtmalı, baskılı ve sıvamalı tarihsel ve bilimsel posteri görebilecekler.
Serginin içerisinde Cezeri'nin makinelerinin orijinal rekonstrüksiyonları olmak üzere; Cezeri'nin makinelerinde yer alan bazı iç düzeneklerin müstakil rekonstrüksiyonları, Cezeri'nin makinelerinin ölçekli ve/veya yeniden yorumlu interaktif rekonstrüksiyonları ve Cezeri'nin bazı makinelerinin modelleri yer alıyor.
Robotikle ilgili bilinen en eski kaydın Tarentumlu Archytas (İ.Ö. 430)'den sonra El-Cezerî'ye ait olduğu ve yaptığı daha gelişmiş otomatik makinelerin bugünkü robot teknolojisinin temelini oluşturduğu söylenebilir. Günümüz robot konseptinin ilk olarak M.Ö. 450'lerde, Yunan matematikçi Taren'in "The Pigeon" adlı mekanik bir kuş tasarladığı ve bir Türk mucit olan El Cezerî'nin su saatleri, mutfak aletleri ve su ile çalışan müzikal aletler (otomatlı) tasarladığını ve yaptığını belirtmektedir.
''Harikalar Kitabı'', mühendislik uygulamalarıyla ilgili olarak bugüne ulaşan en eski el yazmalarından biri olarak kabul ediliyor. Bu eşsiz kitapta, ilk insansı robotlardan krank miline teknoloji devriminin öncü aletleri yer alıyor. Renkli resimleri ve anlatım tarzıyla başlı başına sanat eseri olan bu kitap sergide görücüye çıktı.
Dönemin başkenti olan Diyarbakır'da İçkale Saray'da bugün bile tahayyül edemeyeceğimiz bir teknoloji kullanılıyordu. Sarayda birçok iş El Cezeri'nin yapmış olduğu robotlar aracılığıyla yapılıyordu. Hatta hükümdara abdest alması için su döken bir otomat bile mevcuttu.
Hükümdara ve konuklara içecek sunan kadın robotlar, hükümdarı ve konukları eğlendirmek için saz, zil ve tef çalan robotlar, sarayın salonlarında gezen tavus kuşu makineleri, değişik 24 şifre ile açılabilen kilitler, su saatleri, sarayın bahçesindeki havuzda gezinen kayık ve içine su dolan kayığı, bir yandan boşaltırken bir yandan da borusunu öttürerek yardım isteyen kayıkçı robot, otomatik abdest alma makinesi ve buna benzer birçok otomatik aygıt, Diyarbakır'ın ünlü surlarının içinde kullanılıyordu.
İsmail Ebul İz Bin Rezzaz El Cizirî'nin Su Hilesi adlı robotunda, belli aralıklarla terazi ucundaki kovalardan birinin dolmasıyla diğerinin boşalması ve böylelikle ardışık zamanlı sıra ile her iki tarafın da eşit aralıklarla suyu almasını sağlıyordu.
