Çelikten Mezar Dumlupınar Denizaltısı
70 yıl önce Çanakkale Boğazı'nda serin, sessiz ve karanlık bir gecede gerçekleşen bir olay, tüm ülkenin dikkatini Çanakkale'ye çekmişti. Naboland isimli bir İsveç yük gemisiyle çarpışan TCG Dumlupınar hızla dibe batmıştı. Kurtarma çalışmaları ile geçen üç günün ardından gerçekleşen kaçınılmaz facia, ülkemizi yasa boğmuş ve çaresiz bırakmıştı. Denizcilik tarihimizin en acı hikayelerinden olan Dumlupınar Faciası'nın bilinmeyenlerini araştırdık.
◾ Dumlupınar Denizaltısı, Amerikan Deniz Kuvvetlerine ait Blower adında II. Dünya Savaşı'nda görev yapan bir denizaltıdır. Denizaltı, 1944 yılında Amerikan Electric Board Company tersanesinde inşa edildi. 95 metre uzunluğunda, 6.500 beygir gücünde üretilen Blower, Balao sınıfı bir denizaltıydı.
(X) Balao sınıfı denizaltı nedir?
Aynı dönemdeki denizaltılara göre daha yüksek akıma dayanıklı çelikten üretilen denizaltı sınıfı.
◾ Döneminin en modern denizaltılarından biri olan Blower, uzun süre su altında kalabilmesi, hava alma düzeneği, 120 metre derinliğe inebilme ve ağır silahlarla donanabilmesi açısından uzun yolculuklu görevler için kullanılmaktaydı.
◾ İlk kez 23 Nisan 1944 tarihinde suya indirilen Blower Denizaltısı, geçirdiği kaza ve arızalarla da kötü bir üne sahipti. İlk cephe görevini Pearl Harbor'da yapan denizaltı ilk savaş devriyesini de 17 Ocak 1945'de tamamlayıp Java ve Güney Çin karasularında görev yaptı.
(X) Pearl Harbor nerede?
Hawaii adalarından biri olan Oahu adasında bulunan Amerikan deniz üssü.
◾ Pasifik filosuna bağlı olarak çeşitli görevlerde bulunan Blower Denizaltısı, 1950 yılında Amerika'nın Philadelphia tersanesinde bakım ve onarım gördü. Tamirattan sonra Türk – Amerikan Karşılıklı Güvenlik Programı çerçevesinde ABD, Türk Deniz Kuvvetleri'ne iki denizaltı verdi. Teslim edilen bu denizaltılarından Blower "Dumlupınar", Bumper da "Çanakkale" olarak isimlendirildi.
◾ 1950'li yıllarda II. Dünya Savaşı'ndan sonra da durmayan silah sesleri birçok çatışma ve savaşla devam etti. Sovyet Rusya ve Amerika arasındaki Soğuk Savaş, Kore 'de sıcak harbe dönüştü. Bunun yanında Vietnam, Hindiçin ve sömürge topraklarında da başta Afrika ve Arap ülkeleri olmak üzere bağımsızlık savaşları başladı.
◾ Bu dönemde Kore Savaşı'na asker gönderen Türkiye, savaşın bitmesinin ardından NATO'ya üye oldu. Boğazlara hâkim olması, Asya ve Avrupa'yı birbirine bağlaması ve jeopolitik-jeostratejik konumuyla önemli bir devlet olan ülkemiz, NATO üyeliği ile sadece karada değil denizde de görev almaya başladı. Bu görevlerden biri de Dumlupınar Denizaltısı'nın acı hikayesini yazacağı sefer olacaktı.
◾ Takvimler 1 Nisan 1953'ü gösterdiğinde Dumlupınar Denizaltısı beraberinde I. İnönü Denizaltısı ile Gölcük Deniz Ana Üst Komutanlığı'ndan NATO tatbikatı için Ege Denizi'ne, sefere çıktı. NATO Blue Sea tatbikatını başarıyla tamamladıktan sonra Gölcük Deniz Ana Üst Komutanlığı'na dönmek için 3 Nisan'da hareket etti.
◾ I. İnönü Denizaltısı, ufak bir arıza sebebiyle Dumlupınar'ın ardından geliyordu. Çanakkale Boğazı'na giren Dumlupınar su yüzeyinde ilerliyordu. Nara Burnu açığına vardığında yönünü Marmara Denizi'ne çevirecekti.
◾ O gece Çanakkale Boğazı çok hırçındı; ters akıntılar şiddetli, hava puslu ve dalgalar çok yüksekti. Seksen altı mürettebata sahip olan Dumlupınar'ın güvertesine gözcü erler, komutan Kd. Yzb. Sabri Çelebioğlu ve subay arkadaşları Üsteğmen Kemal Ünver, Astsubay Şaban Mutlu, Kd. Astsubay Başçavuş Hüseyin Akış, Astsubay Hüseyin İnkaya, Üsteğmen Hasan Yumuk çıkmıştı.
◾ 4 Nisan gecesi Çanakkale Boğazı'nda seyir halinde olan sadece Dumlupınar değildi. Aynı gece saat 02.00'ı gösterdiğinde İsveç bandıralı yük gemisi Naboland istikamet almış ve zaman kazanmak için deniz trafiğindeki talvek hattını ihlal etmişti. Zifiri karanlığın örttüğü bu uğursuz gecede şiddetli bir çarpma gerçekleşti ve güvertedeki askerler denize savruldu.
(X) Talvek hattı nedir?
Yoğun deniz trafiğini, kontrol ve güven altına almak amacıyla boğazlarda ortadan geçtiği varsayılan hattın adı.
