Lütfi Ömer Akad: Göç Üçlemesi

Bir yönetmenin sinema yoluyla derdini anlatırken, 'bir filmle anlatamayacağım' diyerek üç filmle meselesini anlatmasına üçleme adı verilir. Aynı zamanda bir temayı farklı senaryolarla öne çıkarma kaygısıyla da üç film ortaya çıkabilir. Türk sinemasında en fazla üçlemesi olan yönetmen ise Lütfi Ömer Akad'dır. Göç üçlemesi, Köy üçlemesi ve Şehir üçlemesi vardır. Göç üçlemesi, 1973 yapımı 'Gelin', 'Düğün' ve 1974 yılına ait 'Diyet' filmlerinden oluşur. Köy-kent, doğu-batı, geleneksel-modern gibi ikiliklerin işlendiği bu üçlemede toplumsal sorunlar filmlerin konusunu oluşturur. Lütfi Ömer Akad, filmlerinde yöresel meseleleri konu alarak evrensel mesajlar veren Türk sinemasının ustalarındandır. Taşradaki insanların kente geldiklerinde yaşadıkları değişimler, şehirlere yerleşen bu yeni nüfusun hayatta kalma mücadelesi üç filmde gözler önüne serilir. Temel başlıklar sendikalılaşma, gecekondulaşma ve makineleşme ile insanların kapitalist sisteme teslim oluşu şeklinde sıralanabilir. 'Gelin', Göç üçlemesinin ilk filmidir. Samimi, abartıya kaçmayan ve herkesin anlayabileceği sadeliktedir. Bütün varlığını satıp İstanbul'a göç ederek şehirde tutunmaya çalışan bir ailenin kendine ve topluma yabancılaşmasının hikâyesi anlatılır. Aslında filmde gördüğümüz aile, toplum; geriye kalan kişiler ise bizden başkası değildir. GELİN FİLMİNİN KONUSU: Yozgat'tan İstanbul'a göç eden üç kişilik ailenin dramı anlatılır. Veli, eşi Meryem ve küçük oğlu Osman ile geldikleri bu koca şehirde babası İlyas'ın yanına yerleşirler. Meryem'in oğlu amansız bir hastalığa yakalanır. İyileşmesi için oldukça çok para gerekir. Film nasıl izlenmeli? Genç kadın, çocuğunu doktora götürmek ve tedavi ettirmek için çok çabalar. Ancak ailesi küçük çocuğun hastalığını göz ardı eder. Kurban Bayramı zamanı geldiğinde küçük Osman, vefat eder. Oğlunun acısıyla kıvranan Meryem, Hacı İlyas'ın dükkânını ateşe verir ve ortadan kaybolur, bir fabrikada çalışmaya başlar. Kadının fabrikada çalışması o dönemde çok yaygın değildir. Kocası Veli'nin beline silah veren aile onu fabrikaya gönderir. Ancak Veli, eşinin yanına gittiğinde 'Fabrikada bana da iş var mı?' der ve omuz omuza hayatlarına devam ederler. Ömer Lütfi Akad, bu filmiyle 1973 Adana Altın Koza Film Festivali'nde 'En İyi Film' ve' Onur Ödülü' alırken Nazan Adalı 'En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu', Kamran Usluer 'En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu' ve Kahraman Kıral 'Özel Ödül'ün sahibi olur. Göç üçlemesinin ikinci filmi olan 'Düğün' Şanlıurfa'dan İstanbul'a göç eden altı kardeşi konu alır. 1970'lerin İstanbul sokaklarını gördüğümüz filmde aile, bu büyük şehre tutunma çabasındadır. Film, yaşamın zorluklarıyla mücadele eden ailenin ekonomik savaşını anlatırken, dönemin pek çok toplumsal meselesine de dikkat çeker. DÜĞÜN FİLMİNİN KONUSU: Altı kardeşten ikisi Habibe ve Cemile fabrikada işçi olarak çalışır. 'Gelin' filminde kadının fabrikada çalışmasının ayıp karşılanma durumu bu filmde ortadan kalkmış, aksine gerekli ve güzel bir davranış olarak görülmeye başlanmıştır. Fabrikada çalışan Cemile'nin bir eli sakattır. Buna rağmen evine ekmek getirir. Sinema sözlüğü Evi çekip çeviren ise Zeliha'dır. Kısıtlı bir alanda kıymalı pide ve lahmacun yapar, İbrahim ve Halil ise bunları satar. En küçükleri Yusuf'tan ise sadece okuması ve büyük adam olmasını beklerler. Filmin başlarında Yusuf, ailesine Hz. Yusuf'un kıssasını okur. İşte bu kıssa, ailenin gerçeği olur. Ailenin küçükleri, ağabeyleri tarafından ekonomik bencillik duygusuyla teker teker kurban edilir. Gözlerini para bürüyen abiler, kız kardeşlerini başlık parası karşılığında evlendirmeye çalışır. İbrahim ve Halil'in derdi üç tekerlekli bir araba alıp daha çok satış yapabilmektir. Ancak bunun için yeterli paraları yoktur. Borçla bir araba alırlar ve bunu ödemek için farklı bir yönteme girişirler. Cemile'yle evlenmek isteyen kebapçıdan başlık parası isterler. Böylece borçlarını ödeyeceklerdir. Cemile, evlenmek için erken olduğunu düşünür. Ablası Zeliha da onunla aynı fikirdedir. Evlenmesine mani olmak için elinden geleni yapacak ancak başaramayacaktır. Abileri, araba alarak ticari faaliyetlerini geliştirirler. Hatta küçük kardeş Yusuf da onlara yardımcı olur. Ancak bu hırs, diğer kardeşlerini de teker teker harcamalarına sebep olacaktır. Habibe de bu açgözlülüğün kurbanı olur. Evin ablası Zeliha ise kendisini kardeşlerine adar ve onlar için yaşar. Bu çetin yolda, elinden geleni yapacaktır. Zeliha'nın eski nişanlısı Ferhat'ın şu sözleri filmi özetler niteliktedir; 'Şimdiki, insan eti yemeye alışmıştır, gayrı durmaz. Üçüncü ve son film 'Diyet'tir. Köyden gelmiş iki çocuklu bir kadınla, aynı fabrikada çalışan bir işçinin hikâyesi anlatılır. 'Gelin' ve 'Düğün' filmlerinden farklı olarak bu filminde yönetmen, fabrikadaki işçi ve işveren arasında gelişen olaylara, işçi haklarına, sendikalaşmaya dikkat çeker. Efsane filmlerden akıllara kazınan replikler DİYET FİLMİNİN KONUSU Bir gün fabrikadaki makine, bir işçinin sakatlanarak bacaklarını kaybetmesine sebep olur. Bilal Usta, İstanbul'a yeni gelen hemşerisi Hasan'ı sakatlanan bu işçinin yerine aldırır. Bütün bu yaşananlar, işçilerin sendikalaşmanın önemli olduğunu anlamasını sağlar. İşçilerden biri 'Makine değil o bey, katil!' diyerek çalışanların sesi olur. İşçiler, bu makinenin yeni modelinin alınmasını ister. Çünkü daha güvenli ve teknolojiktir. Ancak fabrika yönetimi, olayı 'bir kazadır oldu bitti' şeklinde geçiştirmeye çalışır. Tazminatın ödeneceğini söylerler ancak sendikaya üye olmayan hiçbir işçi bu haktan yararlanamaz. Filmdeki diyaloglar, fabrika ve makine kullanımının insanı da değersizleştirdiğini özetliyor. Duygusuz yöneticiler, makineleri kullanan insanları da birer makine olarak görür. + 'Burası küçük bir işletme. Bu yükün altına girersek batarız. Siz de işsiz kalırsınız.' -'Bir insan kaç makine eder?' Duruma itiraz edenlere ufak bir zam yapılarak susturulmaya çalışılır. Ancak sonunda işler rayından çıkacaktır. İşçilerin sendikaya girmesini istemeyen patronlar, onlardan sadece çalışmalarını bekler. Yönetimin fabrikada yaşanan kazalara karşı buldukları çözüm oldukça trajikomiktir. Her yere 'dikkat dalgın olma', 'dikkatsizin yeri' yazılı ve üzerinde engelli sandalyesi olan afişler asarlar. Hasan ve Hacer adlı iki çalışan, birbirlerini severek evlenirler. Hacer, kadın işçiler arasında saygınlık gören birisidir. Sendikalılar, onun da aralarına katılmasını ister. Ancak o, bunu çalıştığı yere ihanet olarak görür. Hasan da sendikaya çok karşıdır. Hacer'in fikrini değiştirmesine sebep olan kişi ise sakatlanan işçinin tekerlekli sandalyedeki hali, Hasan'ın o makinede çalışıyor olması ve her an kocasına bir şey olacak korkusu yaşamasıdır. Babasının söylediği şu hadis-i şerif, Hacer'in her şeyi anlamasına sebep olacaktır; ' İki birden, üç ikiden ve dört üçten iyidir, birleşiniz!' Ardından Hacer, makineyi görmeye gider ve onu bir karabasana benzetir. Sendikayla ilgili fikirleri değişir. 'Birlik olsaydık makine değişirdi.' diye düşünmeye başlar. Hasan ile bu nedenle araları açılır. Ama olanlar olur ve Hasan kolunu makineye kaptırır. Hacer, eline Hasan'ın kolunu alır ve fabrika yöneticilerine dönerek; 'Al diyetini! Şimdi bizim diyetimizi kim ödeyecek? Kim?' Bu sözlerle film, final yapar. Diyaloglar, sanayileşmenin karşısındaki duygusuz patronlar ve makine gibi görülen işçilere dair büyük mesajlar verir. Üçlemenin ortak özellikleri: Üç filmde ortak konu, taşradan kente göç, geçim sıkıntısı, hemşerilik, aile ilişkileridir. İlk filmde kadınların fabrikada çalışması yadırganırken, 'Düğün'de para kazanmak için gerekli bir durum olarak görülür. Üçüncü filmde ise tamamen normalleşir. İlk iki filminde taşradan gelenlerin para hırsına yenik düşerek aile kavramını darmadağın edişi konu edinilirken; 'Diyet'te işçilerin hak arama, aile ve birlik olma teması işlenir. Üç filmin başrolünde de Türk sinemasının önemli kadın oyuncularından Hülya Koçyiğit bulunur. Ne izlemeli diyenler için 5 film önerisi

Lütfi Ömer Akad: Göç Üçlemesi

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK DİĞER MAKALELER

Ekrem Demirli: Hallac-ı Mansur Yazdığını Yaşadı, Yaşadığını Yazdı

Türkiye'nin Antik Mirasları: Keşfedilmeyi Bekleyen Kentler

Hafta sonu rotası: Edirne

Kul Hakkına Saldırı - 3: Gasp

FİKRİYAT GÜNDEM

İngiliz Aktivist Ruth Herbert, Filistin İçin Yürüdü: "İnsanlığımız Filistin ile Sınanıyor"

Semender nesiller

Tarihimizde unutulmayan uçak kazaları

Jew York tarihe karışıyor