Selçukluların tarihten miras kalan rengi: Turkuaz
Uzak Doğu'nun sert coğrafyasından Tuna'nın derin vadilerine kadar hükmünü yaymış olan Türk Devletleri, bizlere yadigar bıraktıkları neredeyse her kadim eserde 'Turkuaz' rengini kullanmışlardır. Bu nadide renk, özellikle Selçuklu dönemi eserlerinde Anadolu'nun dört tarafını donatan yapılarda sık sık kullanılan, vazgeçilmez bir unsurdur. Peki turkuaz rengi, Selçuklu döneminde Anadolu'yu nasıl tezyin etmişti?
Önceki Resimler için Tıklayınız
💠 Selçuklular özellikle Anadolu Selçukluları neredeyse inşa ettikleri tüm mimari yapıların dış yüzeyinde turkuaz renk barındıran öğeleri kullanmayı tercih ettiler. Turkuaz, minarelerde, cami, mescit, medrese duvarlarında, kemerlerde, pencerelerde, eyvanlarda, mihraplarda, kubbe ve kubbe geçişlerinde, saraylarda ve daha pek çok yapıda farklı tekniklerle uygulanır.
💠 Uygulanış biçimi ise sırlı tuğlaların üzerinde, zaman zaman bitkisel motiflerle zaman zaman ise geometrik şekillerle ortaya çıkar. Ayrıca yazı ile oluşturulan geometrik biçimlerde de turkuaza rastlamak mümkündür.
💠 Turkuaz renginin, Sivas Gök Medrese Minaresi'nde yaldızlı çinilerle sırlı ve sırsız tuğla bezeme tekniği ile uygulanmış örneği bu sanatın ve ifadenin ne derece narin ve zarif bir estetik olduğunu gözler önüne serer. Neredeyse minare boyunca devam eden dikey hat, öylesine şahane bir görsel desen oluşturur ki bakanlar tekrar bakma ve inceleme ihtiyacı duyar.
💠 Selçuklular turkuazı taşa uygulamakla taşın hantal ve tek düze görüntüsünü kırmayı amaçlar. Yatay hatlarla uyguladıkları turkuaz, hem bir bütünlük hem de gökyüzü ile bağlantı kurmayı sağlar.
💠 Selçuklu sanatı süslemeleri, çok çeşitli bir reportuara sahiptir. Özellikle mimari eserlerde yer alan bu süslemelerin en yoğun ifade şekli çinilerdir. Bezeme olarak yapılarda yer bulan çiniler, hayvan ve insana ait figürler ve motifler barındıran, rengi ve ihtişamı ile hayranlık uyandıran eserlerdir.
💠 Ayrıca bu eşsiz çini örnekleri o dönem sosyal hayatına dair kesitler sunarken, zamanın sanat anlayışındaki sırları da açığa çıkarır. Eserlerde turkuaz kimi yerde maviye yakın kullanılırken kimi yerde de yeşil tonlarında muhteşem edasıyla insanı mest eder.
Osmanlı Türk mimarisini karanlıktan çıkaran ışık: Ekrem Hakkı Ayverdi
💠 Bugün Anadolu Selçuklu eserlerinin sergilendiği en kapsamlı müzelerden birisi de Karatay Medresesi Müzesi'dir. Müzenin esasında kendisi bir sergidir. Özellikle medrese kubbesinde ve kubbeye geçişte kullanılan Türk üçgenlerindeki çini örnekleri, alanının eşsiz, nadide parçalarıdır.
Türk üçgeni: Türklerin keşfettiği duvardan kubbeye geçiş elemanı
💠 Karatay Medresesi Müzesi'ndeki çinilerin bu derece ileri bir sanat seviyesinde olması Anadolu Selçuklu Devleti'nin hakimiyet döneminde zirve yaşadığı yıllara denk gelir. Bir medrese yapısında bu örneklerle karşılaşmak, eğitime o dönemde verilen ehemmiyete de işaret eder.
💠 Özellikle Kubadabad Sarayı çinilerinde karşılaşılan bu teknikte desen çoğunlukla koyu mavi, firuze, siyah renklerde boyalıdır. Üzerlerine şeffaf, renksiz sır sürüldükten sonra fırınlanan çiniler sıraltına desen siyah renk ile işlenir ve bu sayede eşsiz çini örnekleri ortaya çıkar.
💠Anadolu Selçukluları'nın çok iyi bir şekilde uygulamayı başardığı bu teknik, İslam ve Anadolu çini sanatında en yaygın olan sıraltı tekniğidir.
