Osmanlı'nın bahriye efsanesi: Mahmudiye Kalyonu

Geçmişten günümüze, dünya üzerinde kurulan devletler pek çok nesne ile zaman zaman özdeşleştirilmiş ve bu şekilde anılmışlardır. Milletleri, belki de asırlarca sembol edecek olaylar/nesneler daha çok savaşlarda ortaya çıkmıştır. Bu bir; kişi, mekan, gemi olabilir. İşte, bunlardan biri de vatan topraklarımızda vuku bulmuştur. Barbaros Hayrettin Paşa'nın alamadığı tek şehir: Kotor Denizcilik denilince aklımıza nasıl; Oruç, Reis, Barbaros Hayreddin Paşa, İlyas Reis, Piri Reis geliyorsa Mahmudiye Kalyonu da gelmeli. Çünkü 1828 yılında inşa edilen Mahmudiye Kalyonu, 20 yıl boyunca dünyanın en büyük yelkenli savaş gemisi olma ünvanını taşımıştır. Mahmudiye Kalyonu, 1828'de Navarin olayından tam iki yıl sonra Sultan II. Mahmud tarafından yaptırılmış. Yani sultanın emriyle mühendis Mehmet Efendi ile mimar Mehmet Kalfa tarafından İstanbul tersanesinde inşa edilmiştir II. Abdülhamid döneminde ise kızağa çekilerek sökülmüştür. Üç ambarlı 128 toplu kalyon olarak yapıldığı dönemde 'dünyanın en büyük savaş gemisi' olan Mahmudiye Kalyonu, uzun yıllar bu özelliği ile nam salmış. Barbaros Hayreddin Paşa Camii için hazırlanan minyatürlerin hikayesi Mahmudiye Kalyonu'nun inşası sırasında Haliç'te Taşkızak Tersanesi'nde bulunan Tuğamiral Aldolplus Slade, şu ifadelerde bulunmuştur: 'Biraz ilerde inşası bitmek üzere olan çok güzel bir gemi vardı. Bu geminin mimarı ve mühendisi Türk ustalarıydı. Ben olduğum yerde deniz mimarisinin bu güzel, bu muhteşem örneğini barbar dedikleri adamlardan birinin yapmış olmasına hayret ediyorum.' Evet, Slade'nin bu sözleri Osmanlı'nın denizcilik alanında nasıl bir noktada olduğunu açık bir şekilde gösteriyor. Tamamen yerli imkanlarla inşa edilen Mahmudiye Kalyonu'nun tasarımı tepeden tırnağa 'bir Türk savaş gemisi'dir. Navarin olayından sonra yapılan bu gemiye çok özel bir sembol eklenir. Halka bir moral olarak gemiye pruva süsü adı altında 'kükreyen bir aslan' figürü dahil edilir. Bu sembol tahmin edileceği üzere, Türk milletinin kendisinin güçlü hissetmesi için tercih edilmiştir. Denizlerde kudretli bir sancak: Osmanlı Donanması Savaş gemisinin, Mahmudiye adının almasındaki etmen hiç şüphesiz Sultan II. Mahmud döneminde tasarlanmış ve yapılmış olmasıdır. Uzun zaman dünyanın en büyük savaş gemisi olarak anılan Mahmudiye Kalyonu, Osmanlı İmparatorluğu'nun azamet ve kudret sahibi bir devlet olduğunu dünya devlerine bir kez daha duyurmuş olur. Mahmudiye Kalyonu, yapımındaki detaylar müsebbibiyle güçlü donanması bulunan devletleri oldukça şaşırtmıştır. 1280 kişilik mürettebata sahip olan bu gemi, her açıdan İngiliz ve Fransız gemilerden de daha da büyüktür. Bu kalyon aynı zamanda Kırım Harbi'nde kullanılmış ve özellikleri sayesinde bu savaşta çok önemli katkıları olmuştur. Osmanlı'da denizcilere verilen unvanlar Kalyon, Sivastopol Kuşatması'ndaki başarılarından ötürü de 'Gazi' ünvanı almıştır. Peki, bu denli tarihi kıymeti olan bu gemiye ne olmuş? Maalesef yüzyıllar boyu pek çok geminin başına gelen olay, Mahmudiye Kalyonu'nda başına gelmiş. Evet, okyanuslar aşıp savaşlara katılıp türlü başarılar elde eden gemi, sökülmeden kurtulamamıştır. Kırım Savaşı ile zayıflayan ekonomi iyiden iyiye dibi görmüş bu da yüklü miktarda borçlanmalara sebep olmuş. Uzun seneler tersanede bekleyen gemi, artan bakım masraflarına yenik düşmüş. Bahriye Nezareti, sonunda Mahmudiye'nin hizmetine 1875 senesinde son vermiştir. Sonrasında Haliç'te tam 12 yıl boyunca bekletilmiş. 1888 yılında subayların maaş ödemeleri için Bahriye Nazırı Hasan Paşa'nın emirleriyle Mahmudiye Kalyonu parçalanmış ve satılmıştır. Osmanlı'nın ünlü denizcileri Geminin; 19. yüzyılın sonlarına kadar pek çok ressam tarafından resimleri yapılmış. Bunlardan bazıları ise Kandiyeli Emin Baba ve Mirliva Nuri Paşa'ya aittir. Şimdilerde ise bu geminin orijinal 1/33 ölçeğe sahip olan bir maketi ile Hüsnü Tengüz tarafından yapılan yağlı boya tabloları Beşiktaş Deniz Müzesi Kırım Savaşı ve Mahmudiye Kalyonu isimli salonlarda sergileniyor. Yolunuz Beşiktaş'a düşerse bu eseri muhakkak ziyaret edin.

Osmanlı'nın bahriye efsanesi: Mahmudiye Kalyonu

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK DİĞER MAKALELER

İnsanlığın Hafızası Kayıt Altında: Gazze Soykırımı Dijital Arşive Dönüştü

Efsaneden Gerçeğe: Aytmatov’un Düşünce Atlası

İstanbul’un en eski açık hava müzesi Yedikule Zindanları

Hace Yusuf Hemedani Rutbetü'l Hayat

FİKRİYAT GÜNDEM

İnsanlığın Hafızası Kayıt Altında: Gazze Soykırımı Dijital Arşive Dönüştü

İngiliz Aktivist Ruth Herbert, Filistin İçin Yürüdü: "İnsanlığımız Filistin ile Sınanıyor"

Semender nesiller

Tarihimizde unutulmayan uçak kazaları

Jew York tarihe karışıyor