Arama
Lady Montagu, Osmanlı'daki aşıyı Batı'ya nasıl tanıttı?
Lady Montagu'nun İstanbul'a dair hatıralarını yazan nadir kadın seyyahlardan biri olduğunu biliyor muydunuz? Osmanlı'ya yaptığı bu seyahat Avrupa'da büyük yankı uyandırmıştı. Ayrıca Osmanlı'da yaygın bir şekilde kullanılan çiçek aşısını, Avrupa'ya tanıtmış ve Lady Mary Montagu'un küçük oğlu da çiçek aşısı yapılan ilk İngiliz olarak tarihe geçmişti.
Lady Mary Wortley Montagu, İstanbul'un misafir ettiği; İstanbul'a dair hatıralarını yazan nadir kadın seyyahlardan biridir.
Mary Wortley, 1689 yılında Londra'da soylu bir ailenin çocuğu olarak doğar. Elçi olan kocası Edward Wortley Montagu'yla beraber Hanover, Rotterdam, Nürnberg, Viyana şehirlerini ziyaret ettikten sonra 1717 yılında Petrovaradin- Belgrad- Edirne üzerinden İstanbul'a varır.
İngiltere'de bıraktığı arkadaşlarına yazdığı mektuplar, 18. yüzyılın İstanbul'u ve III. Ahmed dönemi Osmanlı sosyal ve ekonomik hayatına dair yazılmış kıymetli metinlerdir.
Lady Montagu'nun mektuplarını, o zamanın Osmanlı toplumunu Avrupalı, seçkin bir kadının gözüyle anlatması daha da değerli yapar. Çünkü hem elçi eşi hem de bir kadındır.
Lady Montagu, Osmanlı bürokrasisinde görevli insanlardan ziyarete gittiği evlerin harem dairelerinden, şehirlerde gördüğü eski eserlerden tanıştığı kadınlara ve onların kıyafetlerine varıncaya kadar, ona ve mensubu bulunduğu topluma ilginç gelen birçok şeyi görme fırsatı buldu.
Kendisi de çiçek hastalığı geçiren Lady Montagu, İngiltere'de henüz bulunmayan çiçek aşısının İstanbul'da yaygın bir şekilde kullanıldığı hayretle görür ve hemen iki çocuğunu aşılatır.
Lale Devri'nin başlangıcında ikamet ettiği bu payitaht şehrini de ince ayrıntılarla süsleyerek anlatır.
"Hastalıklar konusunda öyle bir şey söyleyeceğim ki, eminim siz de İstanbul'da bulunmak isteyeceksiniz. Burada bizde son derece yaygın olan ve o derecede amansız olan çiçek hastalığı "aşılama" dedikleri yöntemle zararsız hale getirilmiş bulunuyor.
Bazı yaşlı kimseler, sonbaharın gelmesi ve sıcak günlerin geride kalmasıyla beraber ki, genellikle Eylül'ün ikinci yarısında oluyor, bu aşılama faaliyetine girişiyorlar.
Çiçekli hastaların yaralarından aldıkları cerahati, bir ceviz kabuğunun içini dolduracak kadar topladıktan sonra aşı yapacakları kimseye nereden yaptırmak istediklerini soruyorlar. Sonra da gösterilen yere, ucunu bu cerahate batırdıkları büyükçe bir iğneyi batırıyorlar. Hafif bir tırmık kadar bile can acıtmıyor bu batırış.
İğnenin ucundaki cerahat damlacığının hepsi böylece damara aktarılmış oluyor. Sonra iğne batırılan yerin hemen üstünü, küçük bir kabuk koyup bir bezle sarıyorlar. Burada belli belirsiz bir iz kalıyor.