İstanbul'a hayran olan Fransız yazar; Theophile Gautier

Theophile Gautier, 30 Ağustos 1811'de Fransa'nın Tarbes şehrinde dünyaya geldi. Küçük yaşlardan itibaren sanata ilgi duyan Gautier, henüz 16 yaşında resim öğrenimi için Paris'e gitti. Burada geçirdiği sürede romantizm akımının önde gelen isimleriyle ilişkiler geliştiren Gautier'in ilgisi zamanla resimden edebiyata kaydı. Parnasizmin kurucusu sayılan Fransız yazar ve eleştirmen Theophile Gautier'in İstanbul Seyahatnamesi, kendi türünde yazılmış en nitelikli eserlerden biriydi. Doğu'ya seyahat etmeden evvel kıta Avrupasında çok sayıda seyahat yapan yazar, Kırım Savaşı esnasında herkesin oryantalist bir bakışla merak ettiği İstanbul'u ön yargılardan uzak bir bakışla gözlemledi. Bu nedenle onun İstanbul seyahatnamesi okunması son derece zevklidir. 1840 yılından beri kullanılan buharlı gemiler ve İstanbul'da ikametin konforlu olması, birçok yazar gibi Gautier'i de bu şehre sürükledi. 11 Haziran 1852 yılında Marsilya'dan yola çıkan yazar, Malta ve İzmir üzerinden İstanbul'a vardı. Yazar, yaklaşık yetmiş gün burada kaldı. Dönüşte ise Atina, Korfu ve Venedik üzerinden Paris'e vardı. Aynı yıl İstanbul gözlemleri öncelikle tefrika edilen Gautier, daha sonra bunları Constantinople adıyla müstakil şekilde yayınladı. 1854 yılında İngilizcesi yayımlanan seyahatname 1972 yılında Türkçeye çevrildi. Seyahat tarihini özellikle Ramazan ayına denk getiren Gautier, İstanbul'a gelmiş bir Avrupalının merak ettiği neredeyse her şeyi tecrübe etti. Başına geçirdiği fesi, tuniği ve çarığıyla sokaklarda dolaştı. Kahvehanelerden mezarlıklara, Ramazan eğlencelerinden Cuma selamlığına, Tophane'deki Karagöz oyunlarından bayram şenliklerine kadar ilgisini cezbeden birçok ayrıntıyla karşılaştı. Gautier, daha önce İstanbul'a geldiklerinde sadece büyük mimari eserleri görüp de dönenleri anlayamaz. Onların aksine İstanbul'un ara sokaklarında neredeyse kaybolurcasına gezdi ve seyahat notlarını böylece tuttu. Evinde, dünyanın dört bir tarafından getirttiği eşyaların ortasında, özel yaptırdığı koltuğuna, Türk usulü bağdaş kurarak oturup kedisini sevdiğini anlatan Theophile Gautier,1872'de vefat etti. İşte Gautier'in 'dünyanın en güzel şehri' olarak nitelendirdiği İstanbul'a dair gözlemleri... 'Haliç'e giden yokuşu inmeden önce bir süre durdum, gözlerimin önüne serilen muhteşem manzarayı seyrettim. İlk planda Tepebaşı'ndan, servilerin ve mezarların bulunduğu yamaçtan; ikinci plan Kasımpaşa'nın kahverengi kiremitleri ve kırmızı evlerinden; üçüncü plan Sarayburnu'ndan Avrupa'nın yumuşak sularına kadar uzanan körfezin mavi sularından, dördüncü plan ise İstanbul'un amfiteatr şeklinde yayıldığı tepelerin oluşturduğu kıvrımlı çizgilerden oluşuyordu. Çarşıların mavi kubbeleri, camilerin beyaz minareleri, eski Valens sukemerinin kemerleri gökle zıtlık oluşturup, siyah dantel gibi duruyordu, öbek öbek toplanmış servi ve çınar ağaçları, çatıların köşeleri, Yedikule'den Eyüp'e kadar uzanan bu muhteşem ufuk çizgisini renklendiriyordu.' 'En güzellerinden biri diye bilindiği halde hiçbir yönü Doğu'yla ilgili efsaneleri hatırlatmayan bu kahvelerden birini size anlatayım. Tonozlu, on iki ayak genişliğinde kara şeklinde, beyaz badanalı bir yer düşününüz; hasır kaplı çepeçevre bir sedir, arka duvarda insan boyutunda bir tahta kaplama. Ortada üst üste oturtulmuş oryantal üç fıskiyenin döküldüğü küçük havuzu olan bir mermer çeşme; incecik bir fıskiyeden fışkıran su şırıl şırıl dökülüyor. Köşede, müşteriler istedikçe içinde kahvenin sarı bakır cezvelerde fincan fincan pişirildiği, ateş pırıldayan, körüklü bir ocak. Duvardaki raflarda da usturalar var; küçük, pek güzel aynalar da raflara asılmış. Müşteriler de bu aynalardan kendine bakıp tıraşın zevklerine uygun yapılıp yapılmadığını anlar. Çünkü Türkiye'de bir kahvehane aynı zamanda bir berber dükkânıdır. Sözünü ettiğim çeşmeli kahvenin de içi resimlerle dolu tam bir galeriyi andırıyor. Onları, yerinde bir bir not ettim; Kur'an ayetleri yazılı, üç ayaklı bir sehpa üstüne oturtulmuş bir derviş sarığı, köyde oynanan milli 'polka' oyunlarını gösteren bir resim, bir geyik postu üstüne oturmuş, çiğ kırmızıya boyanmış bir aslanı yola getiren şeyi... Henrich Heinne'nin Reisebilder'in ön sözünde anlattığı kırmızı aslanlardan biri olsa gerek bu aslan. İstanbul'un en çok yoran o sokaklarında uzun uzun gezindikten sonra bu kahvehanelerde, iri siyah gözlü delikanlının parmakları ucunda tuttuğu köpüklü kahve dolu fincanı alıp içmek gerçekten zevk verir insana. Kahveyle birlikte Türklerin içmeden önce, Frenklerin de üstüne içtiği bir bardak su ikram edilir. Kırlangıçlar yuvalarını kubbe altına örmüş, camekan her zaman açık olduğundan bir kanat çırpışıyla girip çıkıyorlar. Müşterilerden, ortalığı kaplayan dumanlardan hiç korkmayan kırlangıçlar, neşeli neşeli ötüp uçuşurken, bazen oturanların fesine ya da sarığına kuyruklarını değdiriyorlar. 'Normal zamanlarda İstanbul'un sokakları aydınlatılmaz, herkes birini aramaya çıkmış gibi, elinde kendi fenerini taşımak zorundadır. Ama ramazanlarda genelde karanlık olan ve uzaktan uzağa kâğıttan sarı bir yıldızın titrediği bu sokaklar ve meydanlar kadar ışıklı ve neşeli bir yer yok. Gece boyunca açık olan dükkânlar, karşılarındaki evlerden sevinçle yansıyan canlı ışıklar saçıyorlar, alev almış gibi görünüyorlar. Bunların hepsi yağ içinde yüzen lamba, mum ve gece kandilleridir. Üzerinde şişlere dikey geçirilmiş, küçük koyun eti parçalarının cızırdayarak piştiği ızgaralar, kırmızı korların yansımalarıyla aydınlanıyor. Baklavaların piştiği fırınlar kırmızı ağızlarını açıyor. Seyyar satıcılarsa gelip geçenlerin ilgisini çekmek ve mallarını sergilemek için etraflarına mumlar diziyor. Dost gruplar, serin havayla alevi titreyen üç fitilli bir lambanın ya da canlı renklerde boyanmış büyük bir fenerin çevresinde çorba içiyor. Bu keyifli kalabalık üzerine düşen ışık, tuhaf bir şekilde pitoresk yansımalarla tekrar fışkırıyor.'

İstanbul'a hayran olan Fransız yazar; Theophile Gautier

"Zaman belirleyici" olarak bilinen muvakkithanelerin bir örneği de Selimiye'de

"Gerçek Zamanlı Oyun Motorları ve Dijital Sanat: Sinemadan Oyunlara Uzanan Yolculuk" paneli düzenlendi

Dahinin izinde: Leonardo da Vinci'nin evrensel mirası

Türk lehçelerinde Mayıs ayı

İslam biliminin Batı dünyasına etkileri

Kuşeyri Risalesi'nden Sözler ve Alıntılar

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

PODCAST I Fergana Vadisi niçin önemli?

Gönül frekansında buluşanlar

Ankara'da terör örgütü ASALA tarafından şehit edilen diplomatlar için anıt yapılacak

Somali’nin hürriyet kahramanı: Muhammed b. Abdullah Hasan

Yahudi asrı ve iki aldatıcı ideoloji

Sahabenin ümmete örnekliği

İslam sanatında zirve: Selçuklu çinileri

Kosova'nın 735 yıllık en eski camisi: Mlike

İnzivanın iktizası

Gönül frekansında buluşanlar

Türk lehçelerinde Mayıs ayı

Geçmişten günümüze üzerlik otu

İrfan ordusunun marifet muharebesi

Orta Doğu'nun Paris'inde iç savaş

"Cep Herkülü: Naim Süleymanoğlu" film analizi

Arama

İstanbul'a hayran olan Fransız yazar; Theophile Gautier