El-Cezerî’nin Meşhur Filli Su Saati nasıl çalışıyordu?
İslam'ın Altın Çağı olarak adlandırılan dönem, medeniyetimizin bilim, sanat ve felsefede çığır açtığı, dahiyane fikirlerin yeşerdiği ve hayata geçirildiği bir devirdir. Bu dönemin bilginleri, Avrupa biliminin çok ötesine geçerek tarihe isimlerini altın harflerle yazdırmış, mimariden astronomiye, tıptan mekanik mühendisliğine kadar sayısız alanda çok büyük icatlara imza atmışlardır. Bu büyük mucitlerden biri de, "Otomasyonun Babası" olarak bilinen El-Cezerî'dir. Onun icatlarının en meşhuru, hem sanatsal hem de teknik açıdan bir harika olan Filli Su Saati'dir. Peki, bu efsanevi saat nasıl çalışıyordu? İşte El-Cezerî'nin mekanik dehasını yansıtan Filli Su Saati'nin çalışma prensibinin detayları!
◾ Dünya, var olduğu günden beri birbirinden dâhi insanlara şahit olmuş ve bu insanların icatları günümüzü etkilemiş ve şekillendirmiştir. İşte, bunlardan biri de El-Cezerî'nin meşhur filli su saatidir.
◾ Yaklaşık 800 yıl önce Cezerî tarafından icat edilen mühendislik harikası su saati, insanların binlerce yıldır saati öğrenmek için kullandığı sistemlerden biri...
◾ Önce kısaca, İslam'ın Altın Çağı döneminde birbirinden kıymetli çalışmalar ve buluşlar yapan El-Cezerî'nin kim olduğuna bir bakalım. Cezerî; 1136 senesinde ülkemiz sınırları içindeki Şırnak'ın Cizre ilçesinde dünyaya gelmiş.
◾ Cezerî ismini, Cizre'de doğduğundan ötürü almış. Mühendis ve bir mucit olan Cezerî'nin; sibernetik alanında yaptığı ilk araştırmalarla anılıyor. Çünkü o, yaşadığı dönemden çok ileri buluşlar yapmış bir isim.
◾ Fizik alanında benzeri görülmemiş başarılara imza atan mucit, elliden fazla mekanik cihaz icat etmiş ve hepsine bir kılavuz hazırlamış. Bu mekanik cihazlardan en bilineni ise "filli su saati"dir.
◾ Su saati daha önceden zaten keşfedilmiş bir buluştur, sadece Cezerî'ye ilham vermiştir. Zaten bu iki mekanizmanın da çalışma sistemleri çok başkadır.
◾ İslam dünyasının zenginliğini eserine yansıtmak isteyen Cezerî, adeta bir sanat eseri olan bu icadında birbirinden farklı figürler kullanmayı tercih etmiş. Hint fili, Mısır Zümrüdüanka Kuşu, Arap-İran motifleri ve Çin ejderha figürlerine yer vermiş.
◾ Mucit bu mekanizmayı Eyyûbîlerin kurucusu Selâhaddîn Eyyûbî'yi onurlandırmak için yaptığından, sultana da yer vermiştir. Cezerî'nin yaşadığı dönemde İslam, İspanya'ya kadar yayılmıştı.
◾ Filli su saati, Arşimet'in su prensibine bağlı olarak planlansa da aslında farklı bir icattır. Yüzlerce yıl önceden icat edilen bu saat, günümüzde sadece el yazmaları ve taslak halde bulunmakta.
◾ Zaman içinde pek çok sanatçı bu sistemi çözmeye ve esas olarak benzerini üretmeye çalışmıştır. Bunlardan en bilineni, Dubai'de İbn Battûta adı verilen alışveriş merkezinde 7 metre yüksekliğinde olanıdır.
