Anadolu’da tarihe iz bırakan 5 ilk
Binlerce yıllık insanlık tarihinin izlerini taşıyan Anadolu, adeta bir açık hava müzesidir. Bu toprakların her köşesinde farklı medeniyetlere ait zengin kültürel varlıklar ile süslüdür. Dünya tarihini etkiyen birçok ilk Anadolu coğrafyasında ortaya çıktı. Sizler için, inşa edilen Türk camisinden dünya tarihini değiştiren yerleşim yerine kadar Anadolu'da iz bırakan 5 ilki derledik.
Kars Ani Ören Yeri'nde, iç kaleye çıkan yolun güneyinde bulunan plato üzerine inşa edilen Menuçehr (Menuçihr) Cami, planı bilinen ve günümüze sağlam bir şekilde ulaşan en eski Selçuklu dönemi eserlerinden biridir.
◾ Türkiye-Ermenistan sınırını oluşturan Arpaçay Nehri'nin iki derin dar boğazının ortasında yer alan, 884-1045 yılları arasında Bagratlılar, 1045-1064 yılları arasında Bizanslılar tarafından yönetilen Ani, 16 Ağustos 1064'te Sultan Alparslan tarafından fethedilerek yurt topraklarına katıldı.
◾ Anadolu'daki ilk Türk camisi olan Ebu'l Menuçehr Camii ise, Sultanı Alparslan'ın 'Ani Beyi' olarak atadığı Menuçehr tarafından 1072'de dikdörtgen planlı ve 2 katlı olarak yaptırıldı.
◾ Minaresinde Kufi yazı türüyle 'Bismillah' yazan yapıya ait olan kitabede yapının inşa tarihiyle ilgili şu bilgiler yer alır:
"Rahman ve Rahim olan Allah'ın adıyla. Bu mescid ve minarenin yapılması büyük emir Savr oğlu Şücauddevle Ebu Suca Manuçehr tarafından Efendimiz, Ulu Sultan, Büyük Sehinsah, Doğunun ve Batının Sultanı Fetih babası Alparslan oğlu Melik Şah'ın zamanında emredildi."
İslam coğrafyasının vazgeçilmez sanat alanı hüsnü hat çeşitleri
◾ Caminin sonraları gözetleme kulesi olarak da kullanılan 99 merdivenli minaresi, çift renkte taşlardan yapıldı. Eski şehrin ortasında bir zafer anıtı gibi yükselen bu heybetli minarenin şekli Selçuklu mimarisinin erken devir özelliklerinden biriydi.
◾ Minare, Emîr Fadlûn tarafından 1125 yılında camiye göre daha açık renkli taşlarla yaptırıldı. Eski kaynaklarda caminin batı duvarının üstünde yer alan inşa kitâbesiyle bundan başka iki kitabeden daha söz edilir.
◾ İnşaatında malzeme olarak "volkanik tüf" adı verilen, sağlam fakat hafif bir taş kullanıldı. Bölgeye has olan, siyah, bej, kahverengi ve gri renklerdeki bu taşlar Horasan harcı ile kaynaştırıldı.
◾ Düzgün bir sıralama göstermeyen taşlar yapının dış cephelerinde hareketli bir görünüm meydana getirir.
◾ Danişmendli Emiri Nizamettin tarafından 1157-1158 yıllarında yaptırılan Yağıbasan Medresesi, Tokat'taki Niksar Kalesi içerisinde yer alır.
◾ Anadolu'da yaptırılan ilk medrese olan Yağıbasan, aynı zamanda ilk tıp eğitimini de veren bir kurumdu. Kapalı avlulu, revaksız ve iki eyvanlı plana sahipti.
◾ Bir bölümü Niksar Kalesi'nin duvarlarına yaslanan medresenin doğu ve kuzeyinde iki eyvan, batısında beşik tonozlu küçük mekânlar vardı. Giriş kapısı üzerindeki kitabede şu ifade yer alır:
"Bu mübârek bina, el melik el âlem, el âdil ebu-l Muzaffer Yağıbasan bin Melik Gazi bin Melik Danişment'in emri ile 552 (Hicrî) senesinde yapılmıştır."
