Tirmizi kimdir? Tirmizi el-Cami’u’s Sahih’i nasıl kaleme aldı?
Tirmizi, İslam tarihinin en önemli muhaddislerinden biridir. Hadis öğrenmeye 25 yaşındayken başlayan Tirmizi, dönemin önemli muhaddislerinden ders aldı. Uzun yıllar Buhari'den de ders alan Tirmizi, Buhari ve Müslim ile aynı hocalardan ders aldığı için kendilerinden hiç hadis nakletmedi. Hadis ilminde üstün bir yere sahip olan Tirmizi, fıkıh konusunda derin bir bilgiye, keskin bir zekaya ve güçlü bir hafızaya sahipti. Hadis rivayet ederken tespiti zor önemli kusurları tespit edebilen Tirmizi, Buhari ve Müslim'den sonra üçüncü güvenilir kaynak olarak bilinirdi. Tirmizi'nin doğuştan âmâ olduğu söylense de rivayetlerde takvası sebebiyle gözlerini kaybedinceye kadar ağladığı söylenir. Peki, Tirmizi kimdir? Tirmizi el-Cami'u's Sahih'i nasıl kaleme aldı?
En güvenilir hadis kaynaklarından biri olan Tirmizi, 824 yılında bugün Özbekistan sınırları içinde bulunan Tirmiz'de doğdu.
Kendisinin belirttiğine göre Merv'den gelip Tirmiz'e yerleşen bir aileye mensuptur. Benî Kays Aylân kabilelerinden Benî Süleym'e nisbetle Sülemî nisbesiyle de anılır.
Tirmizî, 849 yılı civarında hadis tahsiline başladı. Önce Tirmiz'de, daha sonra Horasan, Irak ve Hicaz başta olmak üzere diğer bazı bölgelerdeki âlimlerden hadis öğrendi.
Kütüb-i Sitte imamlarının her birinin hocası olan İbnü'l-Müsennâ, Bündâr diye tanınan Muhammed bin Beşşâr, Ziyâd bin Yahyâ el-Hassânî, Abbas b. Abdülazîm el-Anberî, Eşec el-Kindî, Fellâs, Ya'kūb bin İbrâhim ed-Devrakī, Muhammed bin Ma'mer el-Kaysî el-Behrânî ve Nasr b. Ali el-Cehdamî'den faydalandı.
Diğer hocaları arasında İshak bin Râhûye, Kuteybe bin Saîd, Hennâd bin Serî, Ali bin Hucr, Ahmed bin Menî', İmam Buhârî, İmam Müslim ve Ebû Dâvûd gibi muhaddisler vardır.
Tirmizî'nin Bağdat'a gitmediği, dolayısıyla Ahmed bin Hanbel'den istifade etmediği anlaşılmaktadır. İlim tahsili için muhtemelen Mısır ve Suriye'ye de gitmemiştir.
Tirmizî, uzun süre Buhârî'nin talebesi oldu, ondan pek çok hadis rivayet etti ve fıkhü'l-hadîsi öğrendi. Kendi ifadesine göre hadislerdeki illetler, râviler ve isnadlar konusunda Irak ve Horasan bölgelerinde Buhârî'den daha üstün bir âlim bulunmadığı için hocasından bu konularda da büyük ölçüde yararlandı.
Ayrıca Buhârî'nin et-Târîḫu'l-kebîr'i Tirmizî'nin ilel konusunda en çok faydalandığı kitaplardan biridir.
Buhârî de Tirmizî'nin ilmini ve zekâsını takdir etmiş, el-Câmiʿu's-Sahîh dışında ondan bir (veya iki) hadis rivayet etmiş, Tirmizî'nin naklettiğine göre kendisine, "Aslında benim senden faydalandıklarım senin benden faydalandıklarından daha çoktur" demiştir.
Tirmizî'nin Buhârî'den çok faydalanmasına ve kendisinden pek çok hadis öğrenmesine rağmen el-Câmiʿu's-Sahîh'inde ondan hiç hadis almaması, İmam Müslim ile Ebû Dâvûd'dan birer hadis rivayet etmesi bu üçünün genellikle aynı hocalardan hadis nakletmesiyle açıklanmaktadır.
