Yazar ve şairlerimizin en yakın dostu kediler
Kediler günümüzde çok popüler, neredeyse bir internet fenomenine dönmüş durumdalar! Hayatımızın pek çok noktasında iç içe yaşadığımız kediler, birçok yazar ve şairin yazma eylemine eşlik ve yakından tanıklık eden eşsiz bir dost aynı zamanda.. Birçok şiir, hikaye, roman ve denemeye konu olan kediler, tarih boyunca edebiyatçıların ilgisini çekmeyi başardı. Dünya Kediler Günü dolayısıyla kedi sevgisinin edebiyatımızda nasıl yer edindiğine göz atalım…
📌 Edebiyatımızın önde gelen isimlerinden Tanpınar'ın fotoğraflarından bir tanesi vardır ki görüldüğü anda hemen yüzlerde bir tebessüm oluşturur.
Tedirgin mi yoksa mutlu mu olduğunu tam olarak kavrayamadığımız Tanpınar, kara kedisiyle objektiflerin karşısında! Tanpınar'ın gözleri ışığın azizliğiyle kısılmış; öte yandan kara kedisinin gözleri parıl parıl parlıyor…
📌 Sahiplerinden büyük ilgi ve sevgi gören kediler üzerine söz söyleme sanatı asırlar öncesine uzanıyor. Kediler, Mark Twain, Ernest Hemingway, Charles Dickens'dan tutun da Pablo Neruda'ya kadar dünya edebiyatında baş tacı olarak tutulmuş. Nobel'i reddeden Jean Paul Sartre "Hiçlik" olarak adlandırmış çok sevdiği kedisini, Leonardo da Vinci ise "doğanın baş yapıtı" şeklinde tanımlamış…
Edebiyatımıza gelecek olursak; ünlü yazar ve şairlere eşlik eden bu şanslı varlıklar sevdiğimiz eserlere bizden önce tanıklık etmişe benziyor! Sessiz ve bilge tavırlarıyla yazarlara ilham olan kedilere öncelikle divan edebiyatı üzerinden bakalım.
📌 Osmanlı şiirinde hayvanları konu edinen ve niteliklerini öven kasideler ve müstakil türler yer alır. Eski edebiyatımızın kedi severleri Hırrename isimli türle şiirler kaleme almış. Türün en önemli temsilcisi 16. yüzyılda çok sevdiği kedisinin ölümü üzerine mizahi bir üslupla Mersiye-yi Gurbe'yi yazan 2. Bayezid devri şairi Meali'dir.
"Çıkdun elden n'edelüm ansızun eyvâh pisi
Yandun ölüm odına derd ile nâ–gâh pisi
Hasretâ şîr-i ecel buldı sana râh pisi
N'edelüm âh pisi n'eyleyelüm âh pisi"
MEALİ KİMDİR?
📌 Köse Meali lakabıyla tanınan Meali, İkinci Bayezid dönemi divan şairlerindendir. Uzun yıllar kadılık görevinde bulunan şairin mürettep divanı olduğu bilinse de günümüze ulaşmamıştır. Şair, şahsi sıkıntı ve arzularını şiirlerini yansıtmıştır. Sade bir dil kullanmayı tercih eden Meali'nin şiirleri yer yer mizah ve hiciv unsurları da barındırır.
Hayatımızın pek çok noktasında iç içe yaşadığımız #kediler, birçok yazar ve şairin yazma eylemine eşlik ve yakından tanıklık eden eşsiz bir dost aynı zamanda. #DünyaKedilerGünü https://t.co/ZhgTh2XnTg
— Fikriyat (@fikriyatcom) February 17, 2021
📌 İslam'ın kabulü sonrasında yazılan eserlerde hayvanların kullanılması kimi zaman hiciv kimi zamansa öğütleri içeren sembolik anlatımın bir aracı olmuş. Kelile ve Dimme, Mantıku't-Tayr gibi eserler bunlara verilebilecek örneklerden. Bu sebeple Hırrenameler de genellikle eleştiri, hiciv ve öğüt türünde oluşturulmuş eserler olarak karşımıza çıkıyor.
➡ "Kırk yıllık Kani olur mu Yani" sözüyle tanıdığımız 18. Yüzyıl şairlerinden Ebubekir Kani Efendi de Hırrename kaleme alan şairlerimizden. Bir kedinin ağzından sahibine mektup tarzında yazılmış bu eser, "Tekir binti Pamuk" imzasını taşıyor.
EBUBEKİR KANİ EFENDİ KİMDİR?
📌 Aslen Tokatlı olan Ebubekir Kani Efendi, mizah üstadı olarak nam salmıştır. Edebiyat dünyasında şiirlerinden çok düz yazılarıyla tanınır. Osmanlı'nın süslü nesrinin en önemli örneklerini vermiştir. Peygamber için yazdığı na'tlar dışında hemen bütün eserlerinde nükte, hiciv ve hezlden izler mevcuttur.
📌 19. asır Tanzimat dönemi şairlerinden Namık Kemal, Meali'nin mersiyesinden çok etkilenmiş ve Hırrenamelerin hiciv işlevinden yararlanmak için bir eser kaleme almış. Osmanlı sadrazamlarından Mahmut Nedim Paşa'yı hicvettiği bu eser, Meali'nin şiirleriyle aynı vezin ve redifle yazılmasından ötürü nazire özelliği taşıyor.
"Kedimin her gece böbrekle dolardı sepeti
Yok idi ni'metinin, râhatının hiç adedi
Çeşm-i şehlâ nigehi fârik iken nîk ü bedi
Sardı etrâfını bin dürlü adûlar
Kedimi gaflet ile fâre-yi idbâr yedi
Buna yandı yüreğim âh kedi vâh kedi"
NAMIK KEMAL KİMDİR?
📌 19. yüzyılın ikinci yarısında Türk edebiyatı ve siyasi hayatında büyük tesirler meydana getiren vatan ve hürriyet şairi olarak anılan, dava ve mücadele adamıdır. Aynı zamanda gazeteci ve idareci kimlikleri de vardır. Edebiyatımızda pek çok ilke imza atan isimlerin başında gelir.
