Yahya Kemal'in hatıraları
Edebiyat tarihimizde, çevresinde bir sohbet halkası oluşmuş şair ve yazarlara sıkça rastlanır. Çevresinde bir aydın halkası oluşan şairlerimizden biri de Yahya Kemal'di. Usta kalemin hatıraları onun hoş sohbetinin yanında nüktedan ve hazırcevaplığını da yansıtır. Peki, Yahya Kemal'in hatıralarında bahsettiği en önemli isim kimdi? Yahya Kemal neden askerlik yapamamıştı? Sizler için Yahya Kemal'in hatıralarını derledik.
1884 yılında Üsküp'te doğan Yahya Kemal, Vefa Lisesi'ni bitirdikten sonra uzun süre Fransa'da kaldı. Burada Fransız edebiyatını ve edebiyatçılarını yakından tanıma olanağı buldu. Darülfünun'da edebiyat ve tarih dersleri verdi. Gazete ve dergilerde yazılar yazdı.
Edebiyat tarihimizde, çevresinde bir sohbet halkası oluşmuş şair ve yazarlara sıkça rastlanır. Çevresinde bir aydın halkası oluşan şairlerimizden biri de Yahya Kemal'di. Söz ustası Yahya Kemal, Osmanlı'dan tevarüs ettiği zengin kültürel birikimi ve hoş sohbetiyle dönemin aydınlarını kendisine çeken bir şairdi. Başta tarih olmak üzere, şiir, müzik, resim, mimarî gibi sanatlara ilişkin derin bilgisiyle insanları kendisine hayran bırakırdı.
Yahya Kemal, çocukluk yıllarını geçirdiği Üsküp'le ilgili hatıralarını şöyle aktarır:
"O yıllarda ben, Üsküp minarelerinden yükselen ezan seslerini duyarak, içim bu seslerle dolarak yetişiyordum. Minarelerde ezan başladığı zaman evimizde ruhani bir sessizlik olurdu. Galiba Üsküp'ün sokaklarında da böyle bir rüzgar dolaşır, bütün şehri bir mabed sükunu kaplardı. Yalnız ezan sesleri duyulurdu. Annemin dudakları İsm-i Celil'le kımıldardı. Bin üç yüz sene evvel Hz Muhammed'in Bilal-i Habeşi'den dinlediği ezan, asırlar sonra bizim semamızda hem dini hem milli bir musiki olmuştu. O anda semamızın mağfiret âleminden gelen ledünni bir sesle dolduğunu hissederdim.
Lakin bu sesler, beni bütün ömrümce bırakmış değildir. Müslüman Türk çocuklarının dini ve milli terbiyesinde ezan seslerinin büyük tesirini inanırım. Bu inanışımı vaktiyle Tevhid-i Efkar'a yazdığım 'Ezansız Semtler' isimli makalede ifade etmiştim. Ben Paris'te iken bile hiç münasebeti olmadığı halde kulaklarıma Üsküp'teki ezan seslerinin bir hatıra gibi aksedip beni nostalji içinde bıraktığını hissettiğim anlar olmuştur."
Yahya Kemal, askeriyede yer almak istese de buna bir mani çıkmıştı. Yahya Kemal, Sırbistan ve Osmanlı arasındaki bir antlaşma nedeniyle askerlik yapamadı. O bu durumu şöyle anlatır:
"Harb-i Umumi'de şedit bir arzu ile asker olmak istiyordum. Fakat buna tuhaf bir mani çıktı: 1913'de Büyükada nüfus memurluğundan nüfus tezkeremi aldım. O tarihte Sırbistan ile Devlet-i Osmaniye arasındaki antlaşma kurallarına göre Yugoslavya'ya terk edilen arazi sahiplerine üç sene mühlet verilmişti. Üç sene sonra ya Türkiye'yi yahut Yugoslavya'yı tercih edeceklerdi. Fakat ben bir saniye bile Yugoslav tebaasında kalmak istemedim. Nüfus kağıdımı derhal Osmanlı olarak aldım.
Harb-i Umûmî'de Enver Paşa bu muahedeyi dinlemedi. Yugoslav tebaası olmuş bütün Müslümanları askere aldı. Böylelikle Türk tebaasına geçmemiş, bizim nüfus kâğıdımızı almamış olan bütün Türk ve Müslümanlar hep askere alındı. Ben birden kanun harici kalmıştım. Kütükte mukayyet olduğum semtin ahz-ı asker şubesi beni askere çağıracaktı.
Hâlbuki ben nüfus tezkeresini derhal değiştirmiş ilk hatta tek adam olduğum için, Üsküp beni çağıramıyordu. İstanbul'da tereddüt ediyordu. Vaziyetim hakkında hususi kanun çıkarmak lazım geliyordu. Böylelikle "Harb-i Umumi"de asker olamadım. Bu sırada kader, beni Darülfünun'da müderrislik vazifesine çağırdı."
Yahya Kemal, aynı zamanda nüktedan ve hazırcevaplığıyla tanınan bir sanatçıydı. Abdülhak Şinasi Hisar, Yahya Kemal'le ilgili şu tespitlerde bulunur:
"Kendisi her zaman nükte ile konuşur, mizahi sözleri arasında mısralar yerleştirir, bu nüktelerini mizahi manzumelerini de şiirleri gibi itina ile tashih, tadil ve ikmal ederdi. Fakat bilhassa şiirleri öyle tashihlerle o kadar büyük bir ustalıkla yapılırdı ki tashih edilmiş bu mısralar, en güzelleri arasında bulunurdu. Onun o sözleri, nükteleri, latifleri, hicivleri, mısraları, manzumeler o zamanlarımızın günler ve gecelerimize karşılan zevklerimizdi."
Yahya Kemal'in nüktedanlığına, Hüseyin Siret ile diyalogu örnek oluşturur:
Hüseyin Siret bir manzumesini Yahya Kemal'e okudu. Siret şiirini "Rehgüzarımda bir garip horoz- Eyliyordu benimle istihza" diye bitirip "Nasıl buldunuz?" diye sorunca Yahya Kemal: "Horozun hakkı var!" diye cevap verdi.
