Tarihçilerin Şeyhi Halil İnalcık'ın kaleme aldığı kitaplar 📕
11 üniversiteden fahri doktora unvanına sahip hocaların hocası Prof. Dr. Halil İnalcık, ardında paha biçilmez bir arşiv ve nesiller boyu yetiştirdiği tarihçileri bıraktı. İnalcık'ın, 100 senelik ömrünü günlük çalışma performansına vurduğumuz zaman ancak 200 yılda tamamlanabilecek bir külliyatı üretmiştir. Sizler için, Halil İnalcık'ın mutlaka okumanız gereken kitaplarını derledik.
Osmanlı tarihinin kaynaklarına inildiğinde birçok abartılmış olay ve efsanevî şahsiyet görmek mümkün. Bu durumda okurlar şu soruyu sormakta çok haklı: "Kaynakları bile böyleyse, biz kendi tarihimizi nasıl öğreneceğiz?" İşte bu soruya cevap verebilmek için Osmanlı tarihçiliği konusunda tüm dünyanın parmakla gösterdiği Halil İnalcık, özel olarak araştırdığı 18 konuya özel bir dosya hazırlar ve bu dosyaya şu ismi koyar: Osmanlı Tarihinde Efsaneler ve Gerçekler.
Halil İnalcık kitabına Anadolu'nun Türkleşmesi sürecinde Rumlarla olan irtibat, İzmir'i fethedip Bizans'ı ürküten Türk komutanı Çaka Bey, son araştırmalar eşliğinde Ertuğrul Gazi'nin gerçek hikâyesi gibi kuruluş döneminin en önemli sayfalarıyla başlıyor.
Boğazların 800 yıllık tarihi ve İstanbul, Sultan II. Osman'ın katli, iç savaş döneminin en merak edilen şahsiyeti Kösem Sultan, Sultan I. İbrahim'in katli, Osmanlıların Avrupa'da Protestanlığın yayılmasındaki rolü ve son olarak İnalcık'ın Türk Tarih Kongrelerinin değerlendirmesi ile kitap son buluyor.
Araştırmalara özgünlük kazandıran ve birer kanıt değeri taşıyan fotoğraflarla Osmanlı Tarihinde Efsaneler ve Gerçekler'de Halil İnalcık, koca bir imparatorluğu yeniden ayağa kaldırıyor. Bu kitap sayesinde, size öğretilenlerin üzerine daha fazla bilgi koyabilir ya da bildiklerinizin sadece bir efsaneden ibaret olduğunu görebilirsiniz.
Kırım Hanlığı kurulurken, Osmanlı Devleti de Fatih Sultan Mehmed'in yönetimi altında bir Orta Çağ beyliğinden Yeni Çağ imparatorluğuna evriliyordu. Kırım'ın kısa sürede Osmanlı İmparatorluğu'na tâbiliği kabul edişi, Altınordu'dan devraldığı Orta Çağ'dan kalma kabile aristokrasisine dayalı yönetim yapısını değiştirmese de, kendine özgü bir denge yarattı.
Kabilelerin talepleriyle İstanbul'daki merkezi devletin taleplerini ve Rusya başta olmak üzere rakip devletlerin tehditlerini dengeleme becerisi, hanların başarısında ve hanlığın bekâsında esas belirleyiciydi. Yeni Çağ'ın başlarında kurulan ve sonlarında tarihe karışan bu hanlığın tarihi, Orta ve Doğu Avrupa'daki iktidar mücadeleleriyle iç içe örülüdür. Kırım'ın rakip hanlıklarla mücadelesi, bu hanlıkların yüz yıl içinde tarihe karışmasıyla yerini Rusya, Lehistan ve Habsburglarla süren çok daha zorlu ve uzun bir mücadeleye bırakmıştır.
Halil İnalcık akademik hayatı boyunca Kırım üzerine yaptığı araştırmaları gözden geçirerek derlediği bu kitapta, hanlığın ileride yazılacak bir genel tarihinin omurgasını kuruyor. Orta Avrupa'daki Habsburg-Osmanlı, Doğu Avrupa'daki Leh-Osmanlı-Rus ve Kuzey'deki Rus-Osmanlı rekabetinin görünenden çok daha karmaşık, değişken ve çok aktörlü olduğunu gözler önüne sererken, İstanbul Bahçesaray ittifakının bu bölgelerdeki kilit niteliğini tarihi olaylar üzerinden anlatıyor. Kırım tarihine dair kısıtlı kaynakları ve araştırmaları eleştirel yaklaşımla okuyarak tarih yazmanın yollarını gösteriyor.
Halil İnalcık'ın Merceğinden Osmanlı kitabı; İnalcık'ın bazı önemli söyleşilerinden, yazılarından, sempozyum ve açılış konuşmalarında dile getirdiklerinden derlenen metinlerin Osmanlı başlığı altında bir araya getirilmesiyle oluşturuldu. Tek yanlı yorumlanmış bu tarihin okumasını doğru yapabilmekte fayda sağlayan bu kitap, Osmanlı'nın istatistik sisteminden yemek kültürüne kadar detaylı bilgiler aktarıyor. Ve İnalcık, tüm bunların kültür tarihi bakımından önemini anlatırken elbette Osmanlı tarihini yorumlayışımıza da büyük katkı sağlıyor.
"Dünyanın en önde gelen Osmanlı tarihçisi" olarak anılan İnalcık bu kitapta Osmanlılar ve Haçlılar arasındaki mücadelenin çerçevesini 1329-1451 ve 1451-1522 yılları arasında iki ana başlıkta çiziyor.
Türk İskânı ve Hıristiyan Tepkisi, Osmanlı Fetihleri ve Haçlı Seferleri, Balkanlar İçin Mücadele, Fatih Sultan Mehmed'in İmparatorluğu ve Osmanlılar, Haçlı Seferleri ve Rönesans Diplomasisi üzerinden Osmanlıların Orta Avrupa ve Akdeniz'de pekişen konumunu akıcı üslubuyla anlatıyor. Diğer taraftan 16. yüzyıldan itibaren haçlı düşüncesinin değişen dünya düzeni içerisindeki geçersizliğini vurgulayarak Osmanlı İmparatorluğu ile Batı Hristiyan âlemi arasındaki mücadelede yeni bir aşamanın ne şekilde başladığını aktarıyor.
İslamiyet ile 9. yüzyılda tanışan Türkler, kendi devlet anlayışlarını İslam dünyasına taşıdı. Böylece devlet ve hukuk kavramlarında, bağımsız sivil otorite ve onun kanun koyucu gücü lehine büyük bir değişiklik ortaya çıktı. Şerîat ile yan yana bir sivil hukuk alanı gelişti. 11. yüzyılda El-Mâverdî ve Ebu Mansur el-Bağdadî başta, büyük fakihler İslam toplumlarında bu ayrımın gerekliliği üzerine yazdılar, tartıştılar.
Osmanlı Devleti bu geleneğin bir parçasıydı. Yaygın popüler kanının aksine, her devlet gibi başlangıçta belli bir kalıpla kurulmuş, çöküşüne dek de bu kalıba harfiyen uymuş değildi. Halil İnalcık, Osmanlı tarihinin geçmişe uzanan köklerini de göz ardı etmeden, 600 yıl boyunca devlet ve İslamiyet arasındaki değişken ilişkinin bir dökümünü bu kitapta sunuyor. Kutadgu Bilig'deki devlet anlayışından başlayarak, Uc'larda bir yanda gâzî beylerle, bir yanda dervişlerle başlayan kuruluş öyküsünü anlatıyor. Devlet kurumsallaştıkça Uc'ların, gâzîlerin ve dervişlerin önemlerini kaybedişini, bu arada yeni kurumların ve anlayışların yükselişini gözler önüne seriyor. Fatih Kanûnnamesi'yle örfün hukuk alanına resmen girişinin, ulemanın devlet yapısındaki diğer unsurlardan giderek ayrışmasının uzun zamana yayılmış öyküsünü ayrıntılarıyla sunuyor. 17. yüzyılda Avrupa'daki tasfiyeci akımlarla aynı sıralarda ortaya çıkan selefî Kadızâdelilerin hem toplum hem de devlet ve İslâmiyet üzerindeki etkilerini mercek altına alıyor.
18. yüzyılda başlayan Batılılaşma eksenli modernleşme hareketinin Cumhuriyet'in kuruluşuna dek uzanan seyrini takip ediyor. Osmanlıların kuruluş yıllarından beri süren Hristiyanlık İslam tartışmalarını da bu çerçevede ele alıyor. Osmanlı Tarihinde İslamiyet ve Devlet kadim bir meseleyi, usta bir Osmanlı tarihçisinin kaleminden okumak isteyenler içindir.
