Söz sanatları nedir, özellikleri nelerdir? Söz sanatları türleri… Söz sanatları örnekleri…

📌Ad aktarması ya da mecâz-ı mürsel şiirde kullanılan bir söz sanatı türüdür.
📌Ad aktarması yapılırken herhangi bir nesne ya da varlık anlatılmak istendiğinde doğrudan o nesne ya da varlığı söylemek yerine, o nesnenin bir parçasının ya da o nesne ile ilgili bir özelliği söyleyerek nesneyi aktarma işine ad aktarması denir. Yani bir sözcüğü benzetme amacı gütmeden, gerçek anlamı dışında başka bir sözcüğün yerine kullanma sanatıdır.

Örnekler:

🖋Dün Ömer Seyfettin'i okudum. (Asıl kastedilen Ömer Seyfettin'in bir kitabını okuduğudur.)
🖋Her sabah bir kase içerim. (Asıl kastedilen bir kase çorba içtiğiğidir.)
🖋Burada yeni yüzler tanıdım. (Asıl kastedilen yeni insanlar tanıdığıdır.)
🖋Çayı ocağa koyuver. (Asıl kastedilen çaydanlığı ocağa koyduğudur.)

📌Şiir ve nesirde bilinen bir hususun bir nükteye bağlı olarak bilinmiyormuş gibi ifade edilmesidir.
📌Bilineni bilmez görünmek özel bir amaçla ve nükteli şekilde gerçekleştirilir. Bunun için sanatkâr muhatabına cevabını bildiği sorular sorar.
📌Böylece hem maksadı doğrudan söylemenin yeknesaklığı kırılır hem de söze nükte ve zarafet kazandırılmış olur.

Örnekler:

🖋Sular mı yandı neden tunca benziyor mermer?
🖋Arzu dolu,yaşamak dolu / Bu eller miydi resimleri tutarken uyuyan?
🖋Şakaklarıma kar mı yağdı ne var / Benim Allah'ım bu çizgili yüz?

Nedeni bilinen bir olay, olgu ya da durumun gerçek nedenini bir yana bırakıp; onu hoşa gidecek hayalî bir nedenle açıklama ve anlamlandırma sanatıdır.
Her olayı veya olguyu güzel bir sebebe bağlama sanatıdır.

Örnek:

🖋"Güzel şeyler düşünelim diye yemyeşil oldu ağaçlar."

İlkbaharda doğanın uyanması, ağaçların yapraklanması gibi gerçek bir olay, hayali bir nedenle açıklanmış.

📌Tenasüp, şiirde birbiriyle ilgili, birbirine uygun sözleri birlikte kullanma sanatıdır.
📌Anlamca birbiri ile ilgili kelimeleri bir arada kullanmaktır. Karşıtlık ilgisi, bunun dışındadır.
📌"Müraat-ı nazir" adıyla da bilinen tenasüp, mânaca birbiriyle alâkalı kelimeleri bir arada kullanma sanatıdır.
📌Tenasüp sanatında, anlamca ilgili sözcükler okuyucunun zihninde bir çağrışım, bir cisim oluştururlar.
📌Tenasüp olması için mânaca alâkalı kelimeler arasında karşıtlık ilgisinin bulunmaması gerekir.
📌Divan edebiyatı şairleri, tenasüp sanatında türlü ilim terimlerini, mitoloji, tarih ve mesnevi kahramanlarını, hayvan, bitki ve çiçek adlarını bol bol kullanmışlardır.

Örnekler:

🖋"Arı gibi her çiçekten bal alırsın
Benden selam söyle gül yüzlü yare
Yanakların olmuş gonca
Al karanfil takmış sümbül saçına"

Bu dizelerde "arı, bal, çiçek", "yanak, yüz", "gül, karanfil, sümbül, çiçek" anlamca ilişkili sözcüklerdir.

📌Sözün ya da kavramın gerçek ve mecazlı anlamı dışında büsbütün tersini kastetmektir.
📌Tarizde mecaz-ı mürsel ve kinayedeki ilgiler yoktur.
📌Tarizin güzel olması söyleyişteki inceliğe bağlıdır.
📌Bir kişiyi küçük düşürmek amacıyla söylenecek sözü tam tersi olan bir sözle dokundurma yapmak sistemli bir biçimde anlatma sanatıdır.
📌Bir kimseyi iğnelemek, uyarmak veya dikkatini çekmek amaçlı yapılan söz sanatı da denilebilir.

Örnek:

🖋Kendi kurduğu şirketin başarılarını ballandıra ballandıra anlatan arkadaşıma: "Bu ne tevazu arkadaşım!" dedim.

🖋Adamınız, Allah için, gerçekten ustaymış; onun eli değeli bizim makine kararsızlığı bıraktı; artık hiç çalışmıyor.