Arama
Şairlere şiirleri karşılığında verilen mükafat: Caize
Osmanlı'da sanatla uğraşanlar özellikle de şairler daima takdir ve saygı gördü. Bunun neticesi olarak şairlik bir meslek ve geçim kapısı oldu. Sanat, edebiyat ve Osmanlı idari teşkilatında hediye anlamında kullanılan caize terimi ise şairlere şiirleri karşılığında verilen bir çeşit mükafattı. Günümüzde bir anlamda şekil değiştirerek kurumlaşan, jüriler aracılığıyla seçilen yazar ve eserlere verilen ödüllere dönüşen caizeler hakkında bilgileri derledik.
Eskiden şairler bir hami (koruyan) tarafından korunup kollanırdı. Şairler de bu vesileyle hamilerine kaside, gazel veya mersiye takdim ederlerdi. Hamiler de bu eser sahiplerini başarıları ölçüsünde ödüllendirirdi.
Şairler asıl gelirlerini gazelleri ve kasidelerinden kazandılar. Bunun yanı sıra, divan veya mesnevi gibi toplu eserlerini de devlet büyüğünden birine ithaf ederek karşılığında câize aldılar.
Şairin ve sanatının çeşitli vesilelerle itibar görmesini sağlayan bu anlayışın değişik örneklerini ilk devirlerden itibaren görmek mümkündür. Herim b. Sinân el-Mürrî, dönemin üç büyük şairinden biri olan *Züheyr b. Ebû Sülmâ'ya samimi methiyelerine karşılık her fırsatta ihsanlarda bulunmuştu.
*Züheyr b. Ebû Sülmâ: Muallakat (İslamiyet'ten önceki dönemden bugüne kalmış yedi uzun Arap şiir grubu) şairleri arasında olan Züheyr, İslâm öncesi dönemin üç büyük şairinden biri kabul edilir. Vasıf (tasvir) ve hiciv türlerinde şiirler yazmıştır. Şiirleri ciddi ve eğiticidir, bir kısmı darbımesel (atasözü) haline gelmiştir.
Hz. Ömer, Herim'in çocuklarının birinden Züheyr'in, babası hakkında söylediği şiirlerden birini okumasını ister, dinlediklerini çok beğenip şair hakkında takdirlerini bildirince, Herim'in oğlu bu şiirler için şaire câizeler verir.
Câize vermeyi adeta İslami bir gelenek haline getiren olay, Züheyr'in şair olan oğlu *Kâ'b'ın Hz. Peygamber'e sunduğu şiir sebebiyle peygamberin kendisine hırkasını (bürde) hediye ederek onu mükâfatlandırmasıdır. Kâ'b'ın bu şiiri daha sonra "Kasîde-i Bürde" adıyla tanınmıştır.
*Kâ'b bin Züheyr, İslâm'ın doğuş yıllarında, şiir konusunda muazzam bir yeteneğe sahipti. Kâ'b, "Muhakkak ki Peygamber kendisiyle aydınlanılan, Allah'ın çekilmiş yalın kılıçlarından bir kılıçtır." beyitini söylediğinde, Resûl-i Ekrem duygulanarak üzerindeki hırkasını Kâ'b'ın omuzlarına atacak; Kâ'b'ın kasidesi, bu sebeple "Ķasîdetü'l Bürde" adıyla meşhur olacaktı.