İslam ilim tarihinin en önemli eserlerinden biri: Marifetname
Marifetname, İslam ilim tarihinin en önemli eserlerinden biriydi. Ansiklopedik özellikte olan bu eser, Erzurumlu İbrahim Hakkı tarafından 400 kitaptan faydalanarak yazıldı. Zamanının önemli bilgilerine yer veren Marifetname, tasavvuf, ahlak, kelam, aritmetik, geometri, astronomi, fizyoloji ve psikoloji gibi geniş konu yelpazesine sahipti. Bu esere hem halk hem de medresede ezberlenecek kadar rağbet edildi. Peki, kıyafet ilmi bahsine göre insanların hareketleri ve organları kişinin karakterini nasıl etkiliyordu?
Önceki Resimler için Tıklayınız
Boyu uzun olan güzel ve sâde dil olur. Boyu kısa olanın çok hilesi vardır.
Başının derisi parlak olan, hayır yapar, ziyan vermez.
Alnı normal olanı, emin olarak bil. Alnı kırışıksız olan, mutlaka tembel olur. alnı uzun olan anlayışlı, az ise cömert olur.
Kaş arası kırışık olan, her zaman gam yüklüdür.
Kaşı açık olan doğrudur, çatma olan uğursuzdur. İnce kaş güzel olur; uzunu kibre delildir
Benzi kızıl olan edip, esmer olan zeki olur. Benzi sarı olan hastalıklı, siyahımsı olan tevekkeli olur
Burun kanatları hareketli olanda kahır ve inat toplanmıştır.
Kaba sesli olanın himmeti vardır. Çatal sesli olan, sürekli halktan kuşkulanır.
Gülmesi çok olandan haya umma. Yüz güleç, söz lezzetli olan, candır, azizdir. Yufka ve kırmızı dudaklı olan dersi iyi anlar. Kalın dudaklıların muzipliği ağırdır.
Üçüncü bölüm ise eserin asıl bölümüdür. Denilebilir ki Erzurumlu İbrahim Hakkı, ilk kısımları üçüncü bölüme hazırlık için yazmıştır. Beş bab, yirmi yedi fasıldan meydana gelir. Bu bölümlerde Allah'ı bilmek, Resulullah'a tabi olmak, zikirle meşgul olmak gibi konular yer alır. Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın meşhur tevfiznamesi de bu bölümde yer alır.
Hak şerleri hayr eyle
Zannetme ki gayr eyler
Ârif anı seyr eyler
Mevlâ görelim neyler
Neylerse güzel eylerSen Hakk'a tevekkül kıl
Tefvîz id ü râhat bul
Sabreyle ve râzı ol
Mevlâ görelim neyler
Neylerse güzel eyler
Hatime bölümü ise dört fasıldan meydan gelir. Burada her sınıftan insanla birlikte yaşamanın adabı, görgü kuralları, Peygamber Efendimizin örnek alınması, O'nun nezaket şefkati ile ilgili ayet ve hadislerden bahsedilir. Bölümü sonunda kolay ezber yapmanın on yolu, unutkanlığın on sebebi, fakirliğe götüren kırk sebep ve zenginliğe götüren yirmi hareket sıralandı.
Üçüncü bölümde terbiye kurallarından da bahsedilir. Marifetname'de yer alan bazı terbiye kuralları ise şöyledir:
Arkadaş, akıllı olmalı; zira ahmak arkadaştan insana hayır gelmez. Ve çünkü ahmak arkadaşın, bilmeden ve istemeden, sana zararı dokunur.
Arkadaş, iyi huylu olmalı. Zira kötü huylu kimseden vefa ve safa gelmez. Ve çünkü kötü huylu kimse gazabına hükmedemez.
Arkadaş iyi kişi olmalı. Kötü işler işlemekte ve durmadan günah etmekte direnen bozguncularla dost olma. Çünkü Allah'tan korkan, kötü işler işlemekte direnmez. Hak'tan korkmayan kimsenin, şerrinden ise kimse emin olamaz. Zira o, daima ikiyüzlülük ve bozgunculuk üzredir.
Arkadaş, sadık olmalı. Zira yalancı ile dostluk kurulamaz. Ve çünkü yalancı, sana, uzağı yakın ve yakını uzak gösterir.
Marifetname'ye göre ana babanın çocuklarına karşı davranışlarına ait başlıca kurallar
Eserin birçok yazma nüshasının bulunduğu anlaşılmaktadır. Sadece Süleymaniye Kütüphanesi'ndeki nüshalarının sayısı yirmiyi aşar.
Kaynak: İslam Ansiklopedisi, İbrahim Hakkı Hazretlerinin Marifetnamesi'nde İnsan Bedeni Üzerine Düşünceler- Yrd. Doç. Turhan Kaya, Marifetname'de Kıyafetname-Cafer Durmuş
