Kitap Terimleri Sözlüğü
Eski eserler bir düzene bağlanmış, disiplinle açılan bir yapıya sahiplerdi. Özellikle el yazmalarında bu hususlar daha da açıkça görülürdü. Osmanlı'da eserlerin içinde sanatlar, meydana gelme aşamaları, kısımları, yazılış çeşitleri, muhafaza edilme biçimleri gibi bölümler bulunurdu. Esasen her yazma eser bir sanat yuvasıydı. Bu bereketli mirası daha iyi algılayabilmek için mutlaka bilinmesi gereken kitap terimlerini bir sözlük halinde hazırladık.
Önceki Resimler için Tıklayınız
Hatime
▪ Yazma eserlerde bulunan ve "son, sonuç" anlamlarına gelen hatime, eserin sonunda bulunur. Ama her eserin sonunda bir hatime bulunmaz.
▪ Hatime, eserin sonunda bulunur ve kitabın özeti işlevi görür. Hatimede yazar yahut müstensih kitapta anlatılanların özetini okuyucuya sunar.
Varak
▪ Yaprak anlamına gelen varak, sayfanın ön ve arka yüzüne verilen isimdir. Bu anlamla iki sayfa bir varak eder. Yazma eser kütüphanelerinde her varak a ve b yüzleri ile gösterilir.
Haşiye
▪ Arapça bir tabir olan haşiye, kelime anlamı olarak gereğinden fazlaca söz söylemek ve doldurmak manalarına delalet eder. Haşv kelimesinden türemiştir.
▪ Terim anlamına baktığımızda ise haşiye, eski eserlerde sayfada bulunan boşluğa alınan notlardır. İslam ilim tarihinin gelişmesinde şerh ve haşiye kültürünün ciddi bir payı vardır.
Derkenar
▪ Derkenar terkibi esasında Farsça bir kitap tabiridir. Kavram, "kenara veya alta yazılmış yazı, not, esas metne göre çıkma" anlamlarına gelmektedir.
▪ Eski yazma kitapların kenar kısımlarında yazan yazılar derkenar olarak adlandırılır. Haşiyeler bu manada derkenarlar ile yakın ilişkilidirler.
