Edebiyatımızın ilk İslami dönem eserleri
Türklerin İslam'ı kabulü ile birlikte, dilde ve kültürel hayatta önemli değişiklikler oldu. Eski kültürel yaşam biçimleri, İslam ile birleşti. Böylece İslami dönem Türk edebiyatının ilk örnekleri olarak kabul edilen; Divanu Lugati't-Türk, Kutadgu Bilig ve Atabetü'l-Hakayık gibi önemli eserler ortaya çıktı. İşte edebiyatımızın ilk İslami eserlerinden kısa bilgiler...
Divanu Lugati't-Türk; dil, edebiyat, toplum ve sosyoloji tarihimiz bakımından önemli belgeleri toplayan özel bir kaynaktır. Kaşgarlı Mahmud tarafından Araplara Türkçe öğretmek amacıyla yazılmış olan bu eser, Türkçenin bilinen en eski sözlüğüdür. Tarihe ışık tutan kitap, coğrafya ve kavimler bilgisi dallarında bilgi dağarcığı, dönemin tıbbı ve tedavi yöntemleriyle ilgili bilgi veren kaynak olarak, her konuda ilk olma özelliğini korur.
Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayınız…
Klasik bir sözlük olmanın ötesinde; Türk dili, tarihi, edebiyatı, kültür ve sanatı hakkında, zengin bilgiler içermesi bakımından oldukça önemli bir eserdir. Kaşgarlı Mahmud, büyük yapıtı Divânu Lugâti't Türk'le Türk diline olduğu kadar Türk kültürüne, Türk tarihine, Türk sanatına ve Türklerin yaşamı algılayışına ilişkin de değerli bir belge bırakmıştır. Kaşgarlı Mahmud, Divânu Lugâti't-Türk'ü başta Araplar olmak üzere yabancılara Türkçeyi öğretmek amacıyla yazmıştır.
Dîvânü Lugāti't-Türk'te madde başı olarak alınan kelimelerin sayısı yaklaşık 8000 civarındadır. Eserde madde başı olan kelimelerin açıklamaları yapılırken manalarının daha iyi anlaşılmasını sağlamak maksadıyla deyimlerden, atasözlerinden ve şiirlerden örnekler verilmiş ve bunların Arapça tercümeleri de yapılmıştır. Ayrıca bazı âyet ve hadislerden deliller getirilmiştir. Sözlüğün çeşitli yerlerinde dağınık halde bulunan atasözlerinin toplam sayısı yaklaşık 290 kadardır. Bunlar bazı araştırmalara konu edilerek makale ya da kitap halinde topluca neşredilmiştir.
Divân-ı Lügati't Türk'ün bilinen tek nüshası İstanbul Millet Kütüphanesi Ali Emiri Efendi yazmaları arasında bulunur. Bu tek nüsha da bir şans eseri olarak kaybolmaktan kurtarılabilmiştir. Dîvânu Lugâti't-Türk'ün Millet Kütüphanesindeki tek nüshası, Sava'dan gelerek Şam'a yerleşen Muhammed bin ebî Bekr ibn ebi'l-Feth tarafından Kâşgarlı'dan yaklaşık iki yüz yıl sonra, 1 Ağustos 1266'da el yazısıyla yazılmıştır.
Türk edebiyatının ilk siyasetnamesi olan Kutadgu Bilig, Türkçenin en temel ve Türk dili araştırmalarının en önemli kaynak eserlerindendir. Yusuf Has Hacib tarafından yazılmıştır. Türk devlet anlayışı ve yönetimi, devlet ve halk ilişkisi ile ilgili önemli bilgiler içermektedir. Kültürümüzün mihenk taşlarını oluşturan eserlerden biri olan Kutadgu Bilig, hükümdar ve idarecilere verdiği öğütler itibarıyla bir nasihatname, ülkenin yönetimi ile ilgili tespitleri açısından da bir siyasetname kitabıdır.
