Yunanistan'daki Osmanlı mirası bugün ne durumda?
Geçmişte, Osmanlı sınırları içinde yer alan Yunanistan'da, 10 binden fazla Osmanlı eseri bulunuyordu. Ancak yıllar içinde Yunan makamları, bu yapıların bazılarını yıllar içerisinde yıktı ya da dönüştürdü. Yunanistan'da yer alan Osmanlı'dan kalma birçok caminin mahiyeti ise Müslümanların tehcir edilmesi ile değişti. Türk-İslam mimarisine ait çok sayıda cami, bugün yapılış amacından uzak bir şekilde kullanılıyor. Bu camilerin birçoğu ya harabe halinde ya da ahır, otopark, AVM gibi başka bir yapıya çevrilmiş durumda. Ayasofya'nın cami olmasına karşı çıkanlar ise Yunanistan'daki camilerin mahiyetinden ne yazık ki habersiz...
Selanik'in Hamidiye semtinde yer alan Yeni Cami, 20'inci yüzyıl başında yapılan Osmanlı dönemi camilerinden biri. Sicilyalı İtalyan mimar Vitaliano Poselli tarafından yapılan ve günümüzde sergi salonu olarak hizmet veren bu tarihî yapı, Hamidiye Camii olarak da biliniyor.
1902 yılında Selanik'te son yapılan Osmanlı camisi, Yeni Cami'dir. Cami, Hacı Hayrı Paşa Caddesi (bugün arkeoloji müzesi caddesi) ile Sezai Paşa Sokağı (bugün Praxitelous sokağı) kavşağında Yahudilikten Müslümanlığa geçen cemaat tarafından yapıldı. 1925'ten sonra arkeoloji müzesine çevrilen bu caminin mimarisinde, İslam kültürü, Avrupa kültürü ve camiyi kuranların kimliklerini yansıtan bir etkiye rastlanır.
1924 sonrasında Yeni Cami, Anadolu'dan gelen Rum mültecilerin kaldığı yer olmuştu. 1963 yılında, Selanik Arkeoloji Müzesi ek binası olarak işlev kazandı. Bu tarihten itibaren Yeni Cami'nin avlusunda birçok Roma ve erken Hristiyanlık dönemi eserleri sergilendi. Yunanistan Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 1986 yılında restore edilen tarihî mekân, hâlen Selanik Belediyesi tarafından sergi salonu olarak kullanılıyor.
Hamza Bey Camii, Selanik'te ilk yapılan camidir. 1430 yılında Selanik'in fethinde görev alan Evrenosoğlu İsa Bey'in kızı Hafsa Hatun tarafından, 1468 yılında yaptırıldı. Camiye, Selanik'i fetheden ve 1460 yılında vefat eden Anadolu beylerbeyi Hamza Bey'in ismi verildi.
Cami, deprem ve yangınlarda hasar gördüğü için, 1620 yılında yeniden yapıldı. Şehrin ana caddelerinden Egnatia üzerinde bulunuyor. Hamza Bey Camii'nin mülkiyeti 1977 yılında Yunan Kızılhaç'ına verildi. 1978 yılında meydana gelen depremde büyük hasar gören cami onarılmamış, sadece iskelelerle desteklenmişti.
Evliya Çelebi, meşhur eseri Seyahatnâme'de, Hamza Bey Camii'nin bedestenin yakınında olduğunu belirtip, bu konumu sebebiyle gece ve gündüz cemaatinin eksik olmadığını söyler.
Alaca İmaret Camii, Selanik'te yer alan 15'inci yüzyılda yapılan Osmanlı dönemi camilerinden biri.
Fatih Sultan Mehmet döneminin Sadrazamlarından İshak Paşa'nın, Sultan II. Bayezid döneminde Selanik sancak beyi olarak görev yaptığı sırada, 1484 yılında yaptırıldı. Adından anlaşılacağı gibi cami, bir de imaret yapısına sahip oldu. Osmanlı İmparatorluğu'nun büyük ve önemli şehirlerinden Selanik'te İmparatorluğun son dönemine kadar ayakta kalan ve kullanılan bu dinî yapının, Balkan Savaşları sonrasında, 1912 yılından sonra minaresi yeni Yunanistan yönetimi tarafından yok edildi.
Evliya Çelebi Seyahatnâme'de, Alaca İmaret Camii'nin minaresi alaca olduğu için bu adı aldığını belirtir. Kurşun örtülü bir cami olarak Sultan Hortaç Camii'nden sonra ruhaniyetli mübarek caminin bu cami olduğunu söyler. Sultan Hortaç Camii, Selanik'te eski bir Roma yapısının camiye çevrilip geliştirilmesiyle kurulmuş bir dinî yapı.
1978 yılındaki Selanik depreminde hasar gören cami, Yunanistan Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından restore edildi. 1986 yılından bu yana Selanik Belediyesi tarafından sergi, konser ve benzeri kültürel etkinliklerde kullanılıyor. Selanik'in 1997 Avrupa Kültür Başkenti etkinliklerinin mekânları arasında yer aldı.
