Osmanlı cerrahının kullandığı tıp teknikleri Batı'nın odağında
Dünyaca ünlü tıp dergisi Mart 2020 sayısında, Osmanlı döneminde tıp alanında önemli eserler veren ünlü hekim ve cerrah Sabuncuoğlu Şerefeddin'i kapak resmi yaptı. Fatih devrinde yaşayan Sabuncuoğlu Şerefeddin, Osmanlı'nın önemli cerrahlarından biriydi. Eserlerinde bulaşıcı hastalıklara karşı günümüzü de aydınlatan bilgilere yer verdi. Tıbba yön veren eserlerinde cerrahi aletler ve ameliyatları görsellerle tasvir etti. Peki, Sabuncuoğlu Şerefeddin'in hastalıklara karşı uyguladığı tedavi yöntemleri nelerdi?
Bulaşıcı hastalıklar konusunda önemli bir tıp dergisi olan Clinical Microbiology and Infection isimli dergi, Sabuncuoğlu Şerefeddin'i kapak resmi yapmasının ardından, Amasya Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretim görevlilerinin hazırladığı Sabuncuoğlu Şerefeddin ve eserlerine ait bilgileri içeren yazıyı yayınladı.
Amerika'da yayınlanan Clinical Microbiology and Infection isimli tıp dergisi, Mart 2020 sayısında, Osmanlı döneminde 1402-1468 yıllarında Amasya'da hekimlik yapan Sabuncuoğlu Şerefeddin'in olduğu resmi kapak fotoğrafı olarak kullandı.
Amasya Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretim görevlileri, dergi okuyucularına ve tüm ilgilenenlere bilgi vermek için dergi editörüne bilimsel anlamda "editöre mektup" formatında Sabuncuoğlu Şerefeddin'e ait bilgileri içeren bir yazı gönderdi. Yazıyı inceleyen editörler, Sabuncuoğlu Şerefeddin'in kullandığı tıp tekniklerini derginin sitesinde online olarak yayınladı.
Amasya Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretim görevlileri, bilgi vermek için dergi editörüne bilimsel anlamda "editöre mektup" formatında Sabuncuoğlu Şerefeddin'e ait bilgileri içeren bir yazı gönderdi. Amasya Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Cafer Polat, Sabuncuoğlu Şerefeddin'in, Türk hekimleri kadar dünya tıbbı için de çok önemli bir değer olduğunu söyledi. Clinical Microbiology and Infection isimli derginin mikrobiyoloji ve enfeksiyon hastalıkları alanında saygın bir dergi olduğunun altını çizen Polat, şunları kaydetti:
"Biz bu durumdan dolayı gurur duyuyoruz. Impact faktörü (etki katsayısı) 6,45'tir. Muhtemelen derginin bilimsel kurulunda veya kapak resmini düzenleyen ekip içinde tıp tarihi konusunda birikimli bilim insanları var. Sabuncuoğlu, Fatih Sultan Mehmet Han zamanında Amasya'da görev yapmış, bir hekim, bir bilim insanı, bir araştırmacı. Şerefeddin Sabuncuoğlu'nun, cerrahi alanındaki eseri Cerrahiyyetül Haniyye'dir. Bu eserde Şerefeddin Sabuncuoğlu birçok cerrahi girişimi, çizimler yaparak anlatmıştır. Cerrahiyyetül Haniyye'nin PDF formatındaki orijinal hali rektörlüğümüzce Fransa'dan getirtildi."
Şerefeddin Sabuncuoğlu'nun ikinci önemli eserinin "Mücerrebname" olduğunu anlatan Polat, "Eczacılık, farmakoloji alanında yazılmış bir eserdir. On yedi bölümden oluşmaktadır. Kitapta tiryaklar (panzehirler), macunlar, merhemler, müshiller, haplar, fitiller, gargaralar, tanımlanmıştır. Bu ve benzer çalışmaları ile Şerefeddin Sabuncuoğlu'nun deneysel tıbba, kanıta dayalı tıbba çok önem verdiğini anlıyoruz." ifadelerini kullandı.
Sabuncuoğlu Şerefeddin'in eserlerinde salgın hastalık günlerinde çeşitli tavsiyelerde bulunduğunu aktaran Polat, "Eserlerinde, bütünüyle olmasa da parça parça bölümlerde, elini yıka, kalabalığa girme gibi tavsiyelerde bulunuyor. Salgın hastalıklar durumunda ünlü hekimimizin tavsiyelerine uyalım." dedi.
Peki, Osmanlı'nın önemli cerrahlarından Sabuncuoğlu Şerefeddin kimdir? 👇
1386 yılında doğan Sabuncuoğlu Şerefeddin, ünlü bir hekim ailesine mensuptu. Çelebi Sultan Mehmed'in hekimbaşısı Sabuncuoğlu Mevlânâ el-Hâc İlyas Çelebi Bey'in torunuydu. Amasya Dârüşşifâsı'nda eğitim gördükten sonra orada on dört yıl hekimlik yaptı. Fatih döneminin önemli cerrahlarından olan Sabuncuoğlu Şerefeddin, tıp konusunda Hekim Burhanettin Ahmet'ten ders aldı. Döneminin en iyi hekimlerinden biri olan Sabuncuoğlu, insanlara faydalı olsun diye eserlerini Türkçe kaleme aldı.
Cerrâhiyye-i İlhâniyye adlı eserini yazdığında İstanbul'a giderek kitabını Fatih Sultan Mehmed'e sundu. 1468 yılından sonra vefat ettiği düşünülür.
Akrâbâzîn Tercümesi adlı eserinde ilaçların hazırlanma usulleriyle başladı. Kitap daha sonra müfred ve mürekkeb ayırımıyla ve macun, eyâriç, cevâriş, ıtrıfil, kurs, süfûf, laûk, şurup, perverde, gargara, yağ ve merhem sıralamasıyla ilâçların formüllerini verir.
Cerrâhiyye-i İlhâniyye adlı eseri tıp tarihinde ilk defa cerrahî müdahaleleri gösteren minyatür tekniğinde yapılmış çeşitli resimler içerir. Kitapta kaburga kemiği, diz kemiği, sırt, omuz gibi tüm ortopedik kırık çıkık tedavileri, kadın hastalıkları, cerrahi yöntemlerde hangi aletlerin kullanılacağı resimler ile gösterilir.
Mücerrebnâme adlı eserinde insanlar ve müellifin kendi üzerinde denemiş olduğu ilâçların hazırlanışı ve kullanılışı anlatılır. İlaçlar, çok kullanılandan az kullanılana doğru sıralandı. Türk tıp tarihinde bir hekimin kendi buluşu ilâç ve tedavi metotlarını anlattığı ilk monografi olması bakımından önemlidir.
