DOLANDIRICILIĞIN ZİRVESİ
ABD'de 1985 yılında birkaç şirketin birleşmesiyle Enron adlı şirket kuruldu. Kısa sürede büyüyen şirket ABD 'nin en büyük doğal gaz dağıtıcısı haline geldi. Enerji devi Enron'un 2001 yılındaki çöküşü, ABD tarihinin en büyük iflası olarak kayıtlara geçti. Enron iflastan önce 21 bin kişinin çalıştığı şirketin cirosu 111 milyar dolara ulaşmıştı. Kendi pazar ve borsasını oluşturan şirket piyasada tek güç konumundaydı. Bu önemli oyun kurucu şirketin batışına giden yoldaki en önemli hataları, yasadışı olarak uygulanan bazı muhasebe kurallarıydı. Gizlenmeye çalışılan hatalar şirketin hisse senedi fiyatları yükselmesine sebep oldu. Bu büyük fiyat düşüşü sonucunda yatırımcılar büyük zarara uğradı. Enron Skandalı olarak anılan iflas ile sonuçlanan olayların temeli, şirketin olduğundan daha karlı gösterilmesi için muhasebe kayıtlarında yapılan hilelerdir. Zamanla bu hilelerin denetim şirketi Arthur Andersen tarafından gizlendi.
Şirket yöneticileri, büyük ölçüde, maaş, prim yoluyla, kendi servetlerini artırmak için yasa davranışlara girdiler. Bu şirketleri yatırımcılar adına denetlemek ile bağımsız denetim şirketleri, derecelendirme şirketleri ve hisse senedi analistleri görevlerini yapmadılar. Bu skandal sonucunda ABD' de 4.500, dünyada da 85.000 kişi işini kaybetti.
ENRON'UN KURUCUSU CEZASINI GÖREMEDİ
ABD'li Enron'un kurucusu 64 yaşındaki Ken Lay, geçirdiği kalp krizi sonucunda öldü. ABD tarihinin en büyük yolsuzluğu olan Enron skandalı nedeniyle 11 Eylül'de hapis cezasına çarptırılması beklenen Lay'in, 2001'de patlak veren milyar dolarlık muhasebe yolsuzluğu nedeniyle yargılandığı dava 25 Mayıs 2006'da sonuçlanmıştı. Enron'u 2000'de Fortune 500 listesinde 7'nci sıraya yükselten ve cirosunu 101 milyar dolar olarak beyan eden Lay, Aralık 2001'de iflastan korunma yasası kapsamına girme talebinde bulunmuş, böylelikle şirket hesaplarını şişirerek yatırımcıları ve çalışanları yıllar boyunca yanılttığı ortaya çıkmıştı.
Dünyanın en büyük muhasebe skandallarından biri olan Enron skandalı, 2001'de ortaya çıkmıştı. Fortune dergisinin 6 yıl art arda "ABD'nin en yenilikçi şirketi" seçtiği Enron, dava sonuçlarına göre muhasebe kayıtları üzerinde yapılan 'sistematik kurumsal ve yaratıcı' dolandırıcılığa imza attı.
DOLANDIRICILAR KRALI
ABD'de dolandırıcılıktan dolayı 24 yıl hapse mahkûm edilen Enron'un eski CEO'su Jeffrey Skilling, hayatının en zor günlerini geçirdi. Enron'da yılda pirimlerle birlikte 150 milyon dolar maaş alan Jeffrey, ABD'deki Waseca Hapishanesi'nde kütüphane görevlisi olarak çalıştı.
ENRON SKANDALI FİLM OLDU
Film, ABD'li Bethany McLean ve Peter Elkind tarafından yazılan 'The Smartest Guys In The Room' adlı çok satan kitaptan uyarlandı.
ENRON İLE ARTHUR ANDERSEN ARASINDAKİ ELEMAN DEĞİŞİMLERİ
Andersen elemanlarının bir kısmı firmalarından ayrıldıktan sonra Enron'un finans ve muhasebe bölümlerinde çalışmaya başlamışlardır. İki firma arasında olan sıkı eleman değiş tokuş ilişkisi en önemli etik dışı ve bağımsızlığı zedeleyici bir husus olmuştur.
ALINAN ÜCRET
Arthur Andersen, 2000 yılında, denetim hizmetleri için 25milyon dolar, danışmanlık hizmetleri için ise 27 milyon dolar olmak üzere toplam 52 Milyon ABD doları ücret almıştır. Diğer bir ifadeyle, Arthur Andersen Enron'dan haftada 1 milyon dolar ücret almaktadır. Bu düzeyde ücret alan bir denetim firmasının bağımsızlığını koruması oldukça güçtür. Bu davranış tamamen etik dışıdır. Ayrıca denetimi yapılan firmada aynı zamanda danışmanlık yapmak genel kabul görmüş denetim standartlarına aykırı bir durumdur.
DANIŞMANLIK VE DENETİM HİZMETLERİNİN BİRLİKTE VERİLMESİ
Arthur Andersen'in Enron'da mali tabloların hazırlanmasında rol alması ve ardından bunları denetlemesi bağımsızlığı etkileyen önemli bir faktördür. Diğer bir ifadeyle, Arthur Andersen'ın bir tarafta yapılmasına yardım ettiği bir şeyi diğer tarafta sorgulaması mümkün olmamıştır. Enron yönetim kurulunda eski denetçilerin, yetkisiz yönetici olarak çalışmaları da ayrı bir sıkıntıydı.
UZUN SÜRELİ İŞ BİRLİĞİ
1986 yılında oluşturulan Enron şirketi, bağımsız denetçi olarak Arthur Andersen denetim şirketini seçmiş ve yaklaşık olarak 16 yıl boyunca denetim Arthur Andersen tarafından yapılmıştır.
Bir sürü ufak müşterisi olan bir denetçi firma için herhangi birini kaybetmek bir sorun teşkil etmezken, Enron gibi önemli bir müşterinin kaybedilmesi denetçi firmanın piyasadaki itibarını olumsuz etkileyeceğinden, söz konusu durum Enron'u vazgeçilmez kılmıştır. Enron olayının dünyada yankı bulması ile birlikte Arthur Andersen, çok ciddi problemlerle yüz yüze kalmıştır. Prestij ve saygınlık kaybına uğrayan firma, öncelikle önemli müşterilerini kaybetmiş olup buna bağlı olarak ciddi boyutta gelir kaybına uğramıştır. 'Beş Büyük'lerden biri olarak kabul edilen denetçi firmanın itibarını koruyamaması birleşme baskılarına dayanmasını güçleştirmiştir. 2002yılı içerisinde dünyanın çeşitli ülkelerindeki Arthur Andersen sıfatıyla faaliyetlerini sürdüren denetim firmaları diğer 'Dört Büyük' denetim firmaları ile birleşmiştir.
(DergiPark Yusuf DİNÇ , Selim CENGİZ,Muhasebe Denetiminde Hata ve Hilenin Denetçi Etiği Açısından İncelenmesi: Enron Skandalı Örneği )