Okumayı öğrendiğim 1941 yılından îtibâren Üsküdar'dan veya Köprü'den bindiğimiz Boğaz vapurlarının ancak ismine ve numarasına baktıktan sonra içeri geçtiğimden, hep âile büyüklerimin hışmına uğrardım. Bu, benim için bir alışkanlık hâline gelmişti. Zamanla isim ve numaralar hâfızama yerleşti. Küçükken öğrenilenler de kolay unutulmuyor doğrusu...
Bahsettiğim yıllarda, vapurlar henüz Şirket-i Hayriye adlı kuruluşun malıydı ve mat altın sarısı bacalarının yarıdan yukardaki iki yanağında, numaraları siyah renkle yer alırdı. Her gemi bacasında olduğu gibi, kömür dumanının karartma payı olan en üst kısım, şerit hâlinde siyaha boyanmıştı.
Sanırım 1946 senesinde, Şirket-i Hayriye, Devlet Denizyolları'na intikāl edince, bacalar bu işletmenin –hâlâ kullanılan– ayyıldızlı ve çift çıpalı câzib armasıyla donandı. Numaralar da sağ ve sol kaptan köşklerinin dışına, beyaz üstüne kırmızıyla yazıldı.
Artık bugün rastlanmayan eski Şirket vapurlarının, o yıllarda küçük bir çocuk tarafından Boğaz yolculukları esnasında tesbît edilen isim ve numaralarını bu azîz şehrin o âsude günlerinden bir hâtıra sayarak sıralıyorum. İşte:
En küçükleri:
55 Bebek
56 Göksu (sadece Üsküdar-Beşiktaş hattı için)
Küçükleri:
47 Tarzınevîn
48 Dilnişîn
51 Süreyyâ
52 Şehab
57 Tarabya
58 Nîmet
72 Üsküdar
73 Rumelikavağı
75 Kocataş
76 Sarıyer
Ortancaları:
53 İnşirah
54 İnbisat
Büyükleri:
59 Kamer
60 Rağbet
63 Sütlüce
En büyükleri:
64 Küçüksu (diğerlerinden farklı tiz bir düdüğü vardı)
65 Sarayburnu
66 Boğaziçi
67 Kalender
68 Güzelhisar (son ikisinin bacaları diğerlerinden daha uzuncaydı)
71 Halâs (radyosu olan tek vapurdu; bundan dolayı "radyolu vapur" olarak anılırdı)
74 Altınkum
Araba vapurları:
26 Suhûlet
27 Sâhilbend (ikisi de yandan çarklı)
Belki unuttuklarım da kalarak, bu yazdıklarım sadece Boğaziçi hattının emektarlarıydı. Aralarında yandan çarklıları da bulunan Kadıköy ve Ada vapurlarını –biz Üsküdarlılar güzergâh îcâbı o hatlara pek rağbet etmediğimizden– toparlamam güçtür; onların numaraları zâten yoktu.
Yıllarca her biriyle sayısız sefer yaptığımız, buharla işleyen, motör gürültüsü ve sarsıntısı olmayan, tek serenli bu mütevâzı ve yaşlı gemilerin de İstanbul medeniyetinde anılmağa hakları vardır vesselâm...
Resim 1: Şirket-i Hayriye'nin 54 numaralı İnbisat vapuru.
Resim 2: Şirket-i Hayriye'nin 68 numaralı Güzelhisar vapuru.
