Geçmişten günümüze şifa kaynakları
Binlerce yılda tecrübe edilerek geniş ve açık şekilde öğrenilmiş, yararlanılmış ve sözlü aktarım yoluyla sonraki nesillere bilgisi ve uygulamaları aktarılmış, düzenlenmiş bir sistem olan Türk halk tıbbında eskiden beri çeşitli ilaçlar kullanıldı. Bunlardan elde edilen bazı maddeler bugünkü modern tıpta da bilinirler. Sizler için Türk halk tıbbında bulunan bazı ilaçları derledik.
Bu doğal ilaç yüzyıllardan beri göz hastalıklarının tedavisinde ve bazı ağrıların hafifletilmesinde kullanılır.
Eski Roma'da Galen(M.S. 130-201) bu maddeyi apse, yara ve katarakt tedavisinde kullandı. 16. yüzyılda Türk hekimi Nidai ve 17. yüzyılda Salih bin Nasrullah, bu ilaç için "Göze inen suyu çekip alır" der.
Geleneksel halk reçetesi ise şöyle;
Bir miktar anzarot, zeytinyağı ile karıştırılır ve halk arasında anzarot yağı denilen bir cins hazır ilaç elde edilerek ağrıyan yere sürülür. Ya da bir miktar anzarot yakılır ve ağrıyan yere dumanıyla tütsü yapılır.
Arabistan zamkı olarak da bilinir. Halk arasında göğüs yumuşatıcı, koruyucu ve karın ağrılarını dindirici olarak kullanılır. Eski dönemlerden beri arap zamkının bu kullanımları revaçta idi. İslam tıbbında susuzluğa karşı da kullanıldı. 16. yüzyılda Türk hekimi Nidai, arap zamkının sirkede ezilmiş şeklinden deri hastalıkları için yararlandı. 17. yüzyılın önemli hekimlerinden Salih bin Nasrullah arap zamkından "Öksürüğü keser, mideye kuvvet verir. Gül yağında kavrulup yenirse göğüs ve akciğerden gelen kanı keser. Gülsuyu ile eritilip göze damlatılırsa göz ağrısına iyi gelir." Bu etkileri modern tıpta da onaylanır.
Geleneksel halk reçetesi ise şöyle;
Göğüs yumuşatıcı ve mideye kuvvet vermesi açısında 50 gram arp zamkı şekerle birlikte suda eritilir ve bu sabah akşam birer bardak içilir.
Badem ağacı 8 metre yükseklikte bir bitkidir. Acı veya talı çeşitlerinin olgun tohumlarının soğukta sıkılmasıyla elde edilen badem yağı sarı renkli, hafif kokulu ve ceviz tadındadır.
Badem yağının yumuşatıcı, yara tedavi edici, yanıkları iyileştirici ve saç gürleştirici etkileri eskiden beri bilinir. Orta Çağ'da İbn Sina yolculukta susuzluğu giderici olarak kullandı. 16. yüzyılda Türk hekimi Nidai ve 17. yüzyılda Salih bin Nasrullah yağın yüzdeki çillere sürüleceğini, sıcak halinin kulak ağrısında kulağa damlatılacağını ve saçların gürleşmesi için başa sürüleceğini bildirirler.
Eski aktarlar badem yağını elde etmek için bademleri değirmen taşında ezer, çıkan yağı tenekelere doldururlardı.
Geleneksel halk reçetesi ise şöyle;
Dışarıdan deriyi yağlayıcı, yanıkları yumuşatıcı, saçları gürleştirici olarak sürülür. Bebeklere müshil etki için 1 kahve kaşığı verilir.
Ardıç kozalağı olarak da bilinen ardıç tohumu Avrupa'da çokça bulunmasına rağmen ülkemizde yalnızca Trakya'da bulunur.
Eskiden beri halk arasında uyarıcı, midevi, tonik, böbrek kumu ve taşına karışı kullanılır. Ardıç bitkisi en çok Mezopotamya'da, Roma'da, Orta Çağ'da ve sonraki dönemlerde çok revaçta olan bir bitkiydi. Özellikle Roma'da ardıç meyvesi Romalı kadınlar tarafında çok kullanılırdı. Orta Çağ'da Salernolu Trotula ardıç tohumunu öksürüğe karşı kullandı.
Geleneksel halk reçetesi ise şöyle;
Böbrek kumu ve taşını düşürücü olarak 30 gram ardıç tohumunu bir litre suyla günde iki üç bardak kaynatılır ve soğutularak içilir. Bu formül sarılık için de kullanıldı.
Romatizma tedavisi için 250 gram ardıç tohumu 1 litre suya kaynatılarak bir kaba konulur ve üzeri bezle örtülerek romatizmalı yere buğusu yapılır.
Ağrı azaltıcı olarak da ardıç meyvesinin ucunda bulunan yağdan 10 gram alınır ve 100 gram zeytinyağı ile karıştırılarak, karışımı ağrıyan yere sürülür.
Ayrık kökü eskiden beri aktarlarda satılan halk ilacıdır.
İdrar artırıcı, böbrek ve idrar yolları hastalıklarına karşı iltihap giderici, böbrek taş ve kumları düşürücü olarak kullanılır.
Geleneksel halk reçetesi ise şöyle;
Böbrek taş ve kumları düşürücü olarak 20 gram ayrılık otu750 gram suda demlenir ve çay gibi içilir. Buna limon veya bal da konulabilir.
Arpa, Avrupa, Hindistan Çin gibi yerlerde var. Türkiye'de hemen hemen her yerde bulunur. Hayvanların da önemli besini olan arpa, halk arasında ekmek yapımında ve çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılır. Halk arasında karın ağrısı, mayasıl ve temriyede kullanılır.
Geleneksel halk reçetesi ise şöyle;
Mayasıla karşı kepeği alınmamış arpa unu kavrulup yenir.
Boğaz ağrısı dilaltı iltihapları ve pamukçukta bir miktar arpa su ile kaynatılır ve bu suyla gargara yapılır.
Temriye tedavisinde kavrulmuş arpa taneleri temriye olan yere sürülür.
Anadolu'da birçok yerde bulunur. Şurup kıvamında olan ardıç katranı siyaha yakın renkli ve keskin kokuludur. Bugün ardıç katranı pek yetişmez.
Kullanımı antik çağlara kadar giden ardıç katranı uyuz ve egzamaya gibi bazı deri hastalıklarının tedavisinde kullanılır.
Geleneksel halk reçetesi ise şöyle;
Uyuz ve egzamaya karşı bir miktar katran, leblebi unu ile karıştırılır ve hap halinde hastaya verilir ya da balla karıştırılıp ardıç katranı yedirilir.
Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi
