Tıpta X ışınını ilk kez kullanan Esad Feyzi
Bundan 124 yıl önce bugün, Alman fizikçi Röntgen'in tarihin dönüm noktalarından biri olan "X ışınını keşfettiği" açıklandı. Röntgen tekniğini Fransızca bir tıp dergisinden öğrenen Askerî Tıbbiyenin son sınıf öğrencisi Esad Feyzi Bey, X ışınlarını elde etmeyi başardı. Esad Feyzi Bey, 1897 Türk-Yunan Savaşında yaralanarak cepheden getirilen askerin kolundaki kurşunun yerini X ışınları ile tespit etti. Böylece Esad Feyzi, Osmanlı'da tıbbi anlamda X ışınlarını ilk kez uygulayan kişi oldu. İlerleyen yıllarda röntgen teknolojisi sağlık alanında sıkça kullanılmaya başlandı.
Wilhelm Conrad Röntgen, 8 Kasım 1895 günü laboratuvarında yaptığı çalışmada gözlemlediği verileri, 28 Aralık günü Würzburg Tıbbi Fizik Derneğine "Yeni bir ışın tipi; Preliminer bildiri" başlıklı ilk yazısıyla bildirdi.
Yaptığı sunumda ne olduğu bilinmeyen bu ışına "X ışını" adı verildi. Daha sonra bu ışınlara, buluşun sahibine ithafen "Röntgen ışınları" denilmeye başlandı.
Wilhelm Conrad Röntgen'in ilk diagnostik denemeleri ise, çalışmaları esnasında eşinin ve bildiri sırasında ünlü anatomist Albert van Kollicer'in bir fotoğraf kasedi üzerine X ışınları ile görüntülediği elleriydi. Bu buluş, tüm dünyada kısa zamanda büyük yankı uyandırdı.
Röntgen ışınlarının uygulama alanı, ilk olarak insan vücudu oldu ve vücudun çeşitli yerlerindeki yabancı maddeleri araştırmak, özellikle savaş döneminde büyük önem kazandı.
Röntgen tarafından X ışınlarının bulunuşu, Osmanlı döneminde 29 Ocak 1896 tarihli "La Semaine Medicale" adlı Fransızca bir tıp dergisinden duyuruldu. Tekniği dergiden öğrenen Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane (Gülhane Askerî Tıbbiyesi)'nin son sınıf öğrencisi Esad Feyzi Bey, X ışınlarını elde etmeyi başardı.
İlk denemede İstanbul Tıp Fakültesi profesörlerinden Akil Muhtar Özden de laboratuvarda bulunuyordu. Özden ilk deneme hakkındaki şaşkınlığını bir yazısında şu cümlelerle ifade etti:
"Bir fotoğraf camı, birkaç kat siyah kâğıtla örtülü olarak masanın üstüne kondu. Tüp yerleştirildi. Camın üstüne de ben elimi koydu. Nihayet zaman kâfi görüldü. Hemen koştuk, karanlık odaya tıkıldık. Resmi tab ettik. Türkiye'de X ışını ile ilk radyografi yapılmıştı. Elimin kemikleri fark ediliyordu. Benim o anda uzun boylu, sevimli yüzlü, zeki gözlü Esad Feyzi için hissettiğim sevgi ve hayranlığı tasvir edemem. Sonra başka ellerin de resimleri alındı."
Esad Feyzi, Rıfat Osman ile birlikte gerçekleştirdiği ilk denemelerin ardından uygulamayı yaygınlaştırmak amacıyla Yıldız Hamidiye Sultan İmparatorluk Hastanesi baş cerrahı Prof. Dr. Cemil Topuzlu'ya başvurdu. Cemil Topuzlu'ya verdikleri dilekçede şunlar yazılıydı:
"Yaralı Osmanlı Gazileri'nin yüce Yıldız Hastahanesi'nde tedavi altına alınacakları minnet ve şükranla okunduğundan Askeri Tıbbiye'nin fizik laboratuvarında bulunan ve az noksanı olan, bilinmeyen şualar cihazının adı geçen yüce hastahaneye nakli ile bedenin derinliklerinde yeri bilinmeyen mermi parçaları ile çeşitli durumlarda meydana gelen kemik kırıklarının mahiyetlerini tayin için adı geçen cihazın tarafımızdan kullanılmasına ve bu suretle X ışınları ameliyesi şerefinin medeniyet dünyasında Osmanlı Tıbbı'na verilmesine ve yaralıların uzun acılarından kurtarılmalarına lütfen zât-ı âli-i üstâdenelerinin tavassut buyurmasını arz ve istirham ederiz. Esad Feyzi, Rıfat Osman."
Esad Feyzi, 1897 yılında Osmanlı-Yunan savaşı sırasında cepheden getirilen yaralı askerler üzerinde röntgen tekniğini uygulama önerisinde bulundu ve Prof. Dr. Cemil Topuzlu'nun desteğiyle, arkadaşı Dr. Rıfat Osman ile birlikte Yıldız Hastanesi'nde yaralılara tanı koymak amacıyla kullandı.
Sultan Abdülhamid'in izinleri ile röntgen cihazını hastanenin cerrahi kliniğine kurarak, ilk radyografileri çekti. Yaralı erlerin vücutlarındaki kırık, çıkık ve mermi parçalarının radyografiyle tespit edilmesini sağlayan hekim grubu içinde yer alan Esad Feyzi, Osmanlı İmparatorluğu içinde X ışınını tıbbi ortamda kullanan ilk kişi oldu.
