Tarihte bugün; Sıratımüstakim'de çıkan haberler
Sıratımüstakim, yayın hayatına başladığı ilk günden itibaren İttihad-ı İslam düşüncesinin savunucusu oldu. Yazı kadrosunda Mehmet Akif'in, İsmail Hakkı'nın, Mehmet Tahir'in, Abdürreşid İbrahim'in yer aldığı dergi, İslam aleminin uyanması ve yükselmesi için çalışmayı en mukaddes görev kabul etti. İslam coğrafyasının değişik bölgelerinde bulundurduğu yazarlar sayesinde oralarla ilgili sağlıklı haberlere yer verdi. Japonya'dan Balkanlara kadar geniş bir okuyucu ve yazar kitlesi bulunuyordu. Hacca gitmek, kutsal toprakları görmek her Müslüman'ı heyecanlandırır, huzura erdirir. Peki, Osmanlı'da hacca gitmiş bir Müslüman bu duygularını nasıl kaleme aldı? İslam beldelerindeki eğitim faaliyetleri nelerdi? Sizler için 14 Nisan 1910 tarihinde Sıratımüstakim'de çıkan yazıları derledik.
📌 Rusya:
Üç beş seneden beri her vilayette İslâmlar arasında tahsîl-i maârif hevesi artmakta olduğu kemâl-i şükrân ile işitiliyor. Beş on sene mukaddem Kazan ve Kırım Müslümanlarından idâdîlerde ve âlî mekteplerde talebe bulunmadığı halde şimdi bin-nisbe çoğalıyor. Sâir milletlerin talebesine ve Rusya'daki İslamların ihtiyacına nispeten bu kadarı az olmakla beraber hiç yoktan elbette hayırlıdır. Fünûn-ı asriyye tahsilinde her yerden ziyâde Kafkasya Müslümanları himmet gösteriyorlar. Resmî tedkikat-ı ihsâiyyeden bunu anlıyoruz. Bakü idâdîlerinde 120, Riyalini mektebinde 70 ibtidâî şehir rüşdiyelerinde 633 evlâd-ı İslam tahsilde bulunuyor.
*Kemâl-i şükrân: Tam bir teşekkür
İdâdî: Lise derecesindeki okullara verilen ad
İhsâiyye: İstatistik
📌 Geçen sene Bakü vilayetinde mekâtib-i İslâmiyye'den 8 medresede 91 talebe ve 115 millî mektepte 3127 şâkird vardı. Görülüyor ki mektep ve şâkird lüzumundan çok azdır; gönül arzu eder ki millî mekteplere daha çok i'tinâ gösterilsin. Kızlar idâdiyyesinde ve Nina mekteb-i âlîsinde yalnız 24 müslime tahsîl-i fünûn ediyor.
Tiflis idâdiyelerinde 114, Mekteb-i Harbiyye'de 24, Yonker mektebinde 7, ticâret mekteplerinde 20 evlâd-ı İslâm ve âlî derece kız mekteplerinde 30 müslime tahsilde bulunuyor.
Hayli senelerden beri Rezan vilayeti dahilinde Han Kerman beldesinde bir İslam Cem'iyet-i Hayriyyesi devam ediyor. Bu sene daha vâsi' programla "Terakkıyyûn-ı İslâm" cem'iyeti te'sîs edilmiştir. Nizâmnâmesini mücâhid-i şehîr İsmail Bey Gaspirinski tertip eylemiştir. Nizâmnâme her tarafça mazhar-ı kabûl olduğu cihetle inşallah güzel semereler elde edilecektir. Cemaatlerin faaliyetinde nizâmnâmelerin hayli faydası görülüyor.
*Mazhar-ı kabul: Kabul görme, kabul edilme
Şakird :Talebe, çırak.
📌 Han Kerman Cem'iyet-i Hayriyyesi'nin bu seneki hülâsa-i hesâbiyyesine nazaran cem'iyetin 52 fahrî ve 105 hakiki a'zâsı mevcutdur. Geçen sene ibtidâlarında 13400 ruble sermâyesi ve senevî 1738 ruble geliri varmış. Han Kerman Cem'iyet-i Hayriyyesi sene zarfında fukaraya 908 ruble sarf ve ihtiyat olarak muhâfaza sandığına 300 ruble terk eylemiş ve bu sene başında 13930 ruble sermâyaye mâlik bulunmuştur.
Maârif cihetindeki hizmeti de "kütüphâne ve kırâathâne"yi devam ettirmekte görülmüştür. Cem'iyetin kütüphanesinde 650 cilt İslâm kitapları ve 175 cilt Rus kitabı bulunuyor. Kırâathânesine a'zâların hediyesi olarak Kırım'da münteşir Tercüman, Vakit, Yulduz, Kazan'da münteşir Beyânülhak, Şûrâ, İktisâd, Sırâtımüstakim, Türk Derneği Mecmûası, Russkoe Slovo, Iskra, Niva, Rozanski Vestnik gazete ve mecmûaları geliyor.
*Hulâsa: Bir şeyin, bir bahsin özü, kısaca esası.
İbtida: Evvel, başlangıç, en önce.
📌 Yalta İslâm Cem'iyet-i Hayriyyesi:
Yalta Cem'iyet-i Hayriyyesi'nin geçen seneye ait hülâsa-i hesâbiyyesi cem'iyetin sene zarfındaki faaliyetini ispat
ediyor. Cemiyet-i hayriyyelerimiz meyânında en mükemmel iş göreni bu cem'iyet olduğuna kanaât hâsıl oluyor. Cem'iyetin geçen sene ibtidâsında 12807 ruble sermâye mevcudu ve bu sene 6466 ruble geliri bulunuyordu. Bu gelirden 3800 miktarı sarf edilmiş ve 1300 ruble bilâ-fâiz 29 fukarâya karz verilmiş. Ve sekiz mektepte cemiyet hesabına 99 erkek ve 56 kız çocuğu tahsil ettirilmekte bulunmuştur.
Mekteplere 1756 ruble iâne verilmiş; Odesa'da diş tababeti tahsîl eden Hayri Ahmedov Efendi'ye 450 ruble, Akmescid İ'dâdîsi'nde tahsil eden Halil Efendi'ye 250 ruble iâne verilmiş ve millî ve fennî tedrîsât için de 2456 ruble sarf edilmiş ve mütebâki ile fukarâya, yetimlere muâvenette bulunulmuştur.
Yalta cem'iyetinin tedrîsâta gösterdiği himmet şâyân-ı takdîr u imtisâldir. Cem'iyetin bütün azâsı 235 ve muavinleri 33 zattır.
*Karz: Borç, ödünç.
Mütebâki: Geri kalan, artan, fazlası.
📌 Times gazetesinin rivâyetine nazaran Bengale'deki mektep ve dârü'l fünûnlara ihtilâli teşvik eder evrâk tevzî olunmuş ve ecnebîlere karşı tahrîkât icrâ edilmekte bulunmuştur. Siyâsî cerâimden dolayı taht-ı muhâkemeye alınan 76 zâttan beşinin kaybolması üzerine icra kılınan tahkikatta mevkufların kısm-ı azamının ihtilâl cemiyetine mensup olduğu anlaşılmıştır.
Hindistan hükûmet-i mahalliyyesi muhtelif lisanlarda te'lîf olunan pek çok âsârın matbuat kanununa tevfikan Hindistan dahilinde men'-i intişârına kararlar isdâr eylemiştir.
Şûrâ-yı Kavânîn Meclisi'nde Hind bütçesi müzâkerâtı münâkaşalı olmuştur. Hatibler pek müdellel ve muknî îzâhâtta bulunmuşlardır. Bombay meb'ûslarının vukūf ve ihâta-i siyâsî ve ictimâîleri hassaten nazar-ı dikkati celbetmiştir.
En çok itiraz olunan cihet gümüşe dâir gümrük tarifesidir ki mebûslar bu tarîfenin Hind ticâretini sektedâr ettiğini iddia
ediyorlar. Maamâfih 18 re'ye karşı 34 re'y ile hükûmetin nokta-i nazarı kabul olunmuştur.
📌 Meb'ûsların nüfûzunu kesr eder sûrette cereyân eden müzâkerât ile ittihâz olunan mukarrerâttan dolayı ahâlî-i mahalliyye müteessirdir.
İhtilâlciler demir yollarını bozuyorlar, katarlara karşı silâh istimâl ediyorlar. Hükumet mücrimleri elde etmek için para ve nişanlar vaad ediyor.
🔍 Hindistan'da İslamiyet nasıl engellenmeye çalışıldı?
*Taht-ı muhakeme: Yargılama.
Mevkuf: Tutulup hapsedilen.
Müdellel: İspatlı
Mücrim: Suçlu
