Şehzadegan Mektebi nedir? Osmanlı’da şehzadeler nasıl yetişirdi?
Osmanlı devlet düzeni içerisinde ilk dönemlerden itibaren şehzadelere oldukça önem verilirdi. Osmanlı padişahlarının oğulları bütün askeri, siyasi, idari işlerde yetiştirilirlerdi. Eğitimlerinin teorik kısmı sarayda başlar; fıkıh, hadis, kelam, tefsir ilimlerinin yanında tarih, astronomi, coğrafya, kimya, matematik gibi eğitimleri de alırlardı. Öyle ki şehzadelerin eğitimi için Topkapı Sarayı'nda Şehzadegan isimli bir mektep kurulmuştu.
Önceki Resimler için Tıklayınız
Topkapı Sarayı Harem Dairesi'nde, Dârüssaâde Ağası Dairesi üst katında yer alan ve küçük yaştaki şehzâde ve sultanların eğitimine tahsis edilen Şehzadegan Mektebi, süsleme öğeleri ve 17. yüzyıla tarihlenen çinileri ile dikkati çeker. Bu çiniler, çini panolar, ulama çiniler ve pencere köşelikleri olarak farklı tasarım esasları ve işlevlere sahiptir.
Binanın üst katında yer alan Şehzadegan Mektebi'ne ahşap bir merdivenle çıkılır. Sofası dikdörtgen planlı ve düz ahşap tavanlıdır.
Mektebi'nin ikinci odası divanhanenim, mermer üzerine hakkedilmiş celî sülüs kitabesinde, dışta "Selâmün aleyküm ketebe rabbüküm 'alâ nefsihi'r-rahmeh" içte ise "Yâ müfettiha'l-ebvâb iftah lenâ hayre'l- bâb" yazan bir kapıdan geçilerek girilir.
Osmanlı'da 4-6 yaş arasındaki çocuklar, herhangi bir mevsimde ailelerinin rızasıyla okula başlardı. Aileler çocuklarının mektebe başlama gününü kandillere denk getirmeye çalışırdı. İlkokul eğitimi veren okullara sıbyan mektebi, mahalle mektebi veya taş mektep denirdi. Çoğu taştan camilere bitişik inşa edilen mektepler, büyük bir odadan ibaretti. Mekteplerin caminin yakınında olması çocukların dini eğitim almaları içindi. Çocuğu okula başlayacak bir aile ziyafetler düzenleyerek, mektebin hocasına hediyeler verirdi. Okuldaki diğer öğrencilere de şeker, simit dağıtılırdı.
Osmanlı döneminde çocukların okula başlaması büyük törenlerle gerçekleşirdi ve tüm mahalleli çocuklarını amin alayı eşliğinde okula gönderirdi. Şehzadelerin ilk defa derse başladıkları zaman yapılan tören, Türk maarif tarihi bakımından önemlidir. Bu tören, şehirde halk tabakası çocuklarının mektebe ilk başlama zamanında yapılan ve "Bed-i Besmele" denilen törenden daha parlak ve muhteşem olurdu.
Amin alayı nedir? Edebiyatın ünlü yazarlarının amin alayları nasıl gerçekleşti?
