Osmanlı'nın en önemli hayır kurumlarından imarethaneler
İmaret veya imarethane, Osmanlı Devleti döneminde yoksullara ve medrese öğrencilerine yardım amacıyla oluşturulan hayır kurumlarıydı. Evliya Çelebi imarethaneleri, "51 yıldır seyahat etmekteyim fakat 18 hükümdarın yönetimindeki bölgelerde bizimki gibi imrenilecek bir kurum göremedim" şeklinde tanımladı. Hemen her külliyenin bünyesinde bulunan imarethaneler asırlar boyunca toplumdaki yardımlaşma, birlik ve beraberlik ruhunu ayakta tuttu. Peki, Osmanlı'daki en önemli imarethaneler hangileriydi? Hangi imarethane işlevini koruyarak günümüze kadar ulaştı? İşte Osmanlı'nın en önemli kurumları imarethaneler hakkında detaylar…
Önceki Resimler için Tıklayınız
📌Vekilharç imarete gerekli gıda maddelerinin alınmasına nezaret ederdi.
📌Kâtip ise gelir gider kayıtlarını tutardı.
📌Kilerci, alınan gıda maddelerinin muhafaza edilip gerektiğinde mutfağa verilmesi görevini üstlenirdi.
📌Kâseşûy ve kâsekeş, tabak taşımak ve yıkamak işlerinde mutfakta aşçı yardımcısı gibi hizmetli görürdü.
📌Ferrâş, kayyım ve çerağdâr ise imaretin tamamının bakım ve temizliğini yapardı.
İmaretleri öncelikli olarak kullanan kişiler külliyedeki görevliler ve öğrencilerdi.
📌Müderrisler, dânişmendler, muîdler, bevvâblar, evkaf kâtibi, vekilharç, kilerci, tabhâne imamı ve müezzini; aşçılar, ekmekçiler, tabak taşıyanlar, kazan ve çanak yıkayıcıları, çerağcılar, ahırcılar, kapıcılar, nöbetçi yeniçeriler; cami görevlilerinden imamlar, müezzinler; saatçi, bekçi, hâfız-ı kütübler, perdeciler, kayyımlar, na'thanlar, mektep muallimi, mutemetler, türbedar, noktacı, dolapçı, kurşuncu, dârüşşifâda görevli hekimler ve yardımcıları, hastalar, çamaşırcılar gibi bütün külliye vazifelileriyle talebenin günlük yemek ihtiyacı da buradan karşılanırdı.
Külliye dışındakilerin de düşünüldüğü bu mekanlarda ihtiyaç sahipleriyle beraber büyük bir imarette günde yaklaşık 1000-2000 kişi arasında insana yetecek kadar yemek çıkarılıyordu.
İmarethanenin mimari özellikleri
📌Süleymaniye Külliyesinin bir parçası olarak inşa edilen imaret dikdörtgen planlıdır.
📌İmaretin kare planlı iç avlusu bulunmaktadır.
📌Tüm yapı kesme küfeki taşı olarak uygulanmıştır.
📌Yapı iç bölümlerinde revak üstleri kubblerle örtülmüştür. Mutfak bölgesindeki kubblerin büyük bacaları vardır.
Yapıya girişi kolaylaştırmak amacıyla birçok dış kapı mevcuttur. Mimar Sinan tarafından 1914 yılında Türk-İslam Eserlerine Müzesine tahsis edilen imaret bölümü toplam 69 yıl müzeye olarak hizmet vermiştir. Günümüzde restorant olarak kullanılmaktadır.
📌İmarethane, Eyüp'te Mihrişah Valide Sultan Türbesi ile Hüsrev Paşa Kütüphanesi arasındadır. Sokak üzerinde, mermer avlu duvarı pencereleri alnında, ikisi hariç, ikişer mısra bulunmaktadır.
📌Türbe, hazîre, İmaret (aşhane), mektep, sebil ve çeşmelerden oluşan külliye, Sultan III. Selim'in annesi Mihrişah Valide Sultan tarafından 1792- 1795 yıllarında Mehmed Arif Ağa ve Ahmed Nûrullah Ağa'nın başmimarlıkları sırasında inşa ettirildi.
📌 Bina emini Anadolu kazaskerlerinden Kavafzâde Mehmed Emin Efendi'ydi.
