Osmanlı’da saltanat alâmetleri

Cuma ve bayram namazları hutbesinde 1335'ten 1516'ya kadar padişahın adından önce Kahire'deki Abbasi halifesinin adı anıldı. Osmanlı devleti sınırları içinde durum bu idi.

1516'dan 1922'ye ve 1924'e kadar ise, imparatorluk sınırları içinde, padişahın adından önce yaşayan hiçbir kişinin adı hiçbir hutbede zikredilmedi.

1335'ten önce, Osman Gazi ile Orhan Gazi'nin isimlerinden önce yalnız Kahire'deki halifenin değil, İlhan'ın ve Selçuklu padişahının adları da zikredilmiştir. Bilindiği gibi hutbe, İslam Devletlerinde, hükümranlık haklarının başlıcasıdır.

Diğer bir saltanat ve hükümdarlık alameti, sikke denilen madeni (altın, gümüş, bakır, bronz) para kestirmektir. Osman Gazi'nin sikkelerini Selçuklu padişahı adına kestirmiş olması, daha kuvvetli ihtimaldir. Orhan Gazi ise, cülusundan birkaç yıl sonra kestirdiği elimizdeki ilk gümüş sikkesinde, yalnız kendi adını koydurdu.

O devirden 1922'ye kadar Osmanlı sikkelerinde padişahın adından başka hiçbir isme tesadüf edilmez. Osmanlı devleti, Kırım hanlığı gibi bazı seçkin tâbilerine de, hükümdarları adına sikke kesmek hakkı vermişse de, bunlar hükümdarlarının adından önce padişahın adını sikkeye yazdırmışlardır.

Tabl, Arapçada davul demektir. Mehter-hâne denen Türk askeri musikisinin başlıca musiki aletidir ve bayrak gibi kutsaldır.

Günün belli zamanlarında, hükümdar veya hükümdar temsilcisi eyalet valisinin sarayı önünde ve kalelerde halka askeri musiki dinletmek, Türk devletlerinde, hükümdarlık alâmetlerinden biridir. Onun için Selçuklu padişahı Osman Gazi'ye 1300 yılı başında, büyük uç beyi ve tabi hükümdar olduğunu bildirir tuğ ve sancak gönderirken, davulu da ihmal etmemiştir.

Mehter çalarken, veliahd dâhil herkesin ayağa kalkıp ayakta dinlemesi kânundu, yalnız padişah oturduğu yerden dinlerdi. Bundan, bir çeşit milli marş sayıldığı anlaşılır. Fatih'e kadar padişah da ayakta dinlerdi. Fatih padişahı bu kaideden istisna etti.

1300'den 1308'de Selçuklular düşünceye kadar mehterin Selçuklu padişahı adına vurdurulduğu açıktır. Hutbe ise 12 yıl önce,1288'de Karacahisar'ın fethi ile başlamış, ilk defa Osman Gazi'nin adı zikredilerek okunmuştur.

Arapçada rayet ve livâ kelimelerinin karşılığı bu Türkçe kelimeler, bir mızrağa geçirilmiş kumaş parçalarını ifade eder. Devleti, hanedanı, padişahı, milletin hükümdarlığını temsil eder. Kesin şekilde kutsaldır.

Yere düşürmemek için her şey göz alınır; nitekim yere düşürmemek için birkaç vezirin üst üste şehadeti göze aldıkları vakalar vardır.

Al renk; ki tam kırmızı değildir, turuncuya yakın, alev renginde, bir çeşit açık kırmızıdır, Türk hakanlarının hanedan rengidir. Selçuklu ve Anadolu Selçuklu padişahlarının hanedan rengi olan al'ı, Osmanoğulları da, onların meşru varisleri sıfatıyla kabul etmişlerdir. Pek çok yerde kırmızı ve yeşil sancaklar karşılık görür. Tabi devletlere de kendi bayraklarını kullanma hakkını vermişlerdir; nitekim bugün de birçok federe devletin, federal bayrak yanında, ayrı bayrakları vardır. Fakat sancak, kesin şekilde istiklali gösterir.

Sancakta hilal şeklinde ay vardır ki, Göktürklerden beri milli semboldür. Osmanlı'da ve bugün hilal ve yıldız şeklinde olan âlem ise, Göktürklerde Bozkurt başı idi.

Sancağa yakın Türk milli saltanat alametidir. Tuğ, atkuyruğunun bir mızrağa geçirilmesinden ibarettir. Kuyruk, al renge boyanır.

Göktürklerde tuğ'un bozkurt başı olan âlemi Osmanlı tuğunda yoktur. Padişah 9 bazen 7 tuğ ile temsil edilir ki 9, Eski Türkler'de uğurlu sayıdır. Vezir ve diğer görevlilerin taşıdıkları tuğlar, ancak padişah namıdır. Bu şekilde sadrazam 5, serdar vezir 4, vezir 3, beylerbeyi 2 ve sancak beyi 1 tuğ taşırlar.

Her tuğu, törenlerde ve savaşta "tuğu" denen ayrı ayrı askerler yüksekte tutar. Bahriye'de tuğ yerine fener vardır.