Osmanlı'da hanımlara mahsus verilen nişan: Şefkat
Sultan Abdülhamid Han döneminde sadece kadınlara mahsus olarak bir nişan verilirdi. Hayır ve yardım işlerinde önde olan hanımlara, üç dereceli olarak ihdas edilen bu nişan, "Şefkat Nişanı" olarak adlandırılmıştı. Ortasında Sultan Abdülhamid'in tuğrası ve onun altında 1295 (1878) tarihi yer alan beş kenarlı bir yıldız şeklindeki nişanın tarihine dair bilgileri sizler için derledik.
◾ Devlet adına gösterilen üstün başarı ve yararlılıklardan ötürü, bu kişileri onurlandırmak amacıyla verilen nişanların klasik dönemde pek yeri yoktu.
◾ Padişahlar bunun yerine derece derece hıl'at (hırka), çeleng ve kılıç verirlerdi ki bunlardan son ikisi mücevherli olurdu. Osmanlı'da ilk örneklerine III. Selim döneminde rastlanan nişanlar varlığını 120 sene sürdürdü.
Devlet-i Aliyye-i Osmaniye'nin üstün başarı alameti "Nişanlar"
◾ Osmanlı'da verilen ilk nişanlarda çelenk, yıldız ve şemse (güneş ışını) motifleri resmedildi. Daha sonra Sultan III. Selim ve Sultan II. Mahmud devirlerinde çeşitli amblemlerle literatürdeki yerlerini aldı.
◾ Dönem dönem yazı, imza ve padişahın amblemlerini çevreleyen kısımda "Hamiyyet", "Sadâkat", "Gayret", "Şecaat", "Adâlet", "Hürriyet" veya "İnsâniyet", "Muavenet" sözleriyle birlikte nişanın tarihi yazılıdır.
◾ Özel bir nizamnameye uygun olarak çıkarılan nişanların madalyaları ile birlikte kıyafetin neresine asılacağı da açıklanırdı. Mücevher olan nişanlar, padişah tarafından bizzat törenle takılırdı. Eğer nişanı hak eden kişi taşrada ise nişan ve beratı yüksek devlet memurlarından bir zat ile taşraya gönderilip, kasabanın en büyük mülkiye amiri tarafından resmi törenle takılırdı.
◾ II. Abdülhamid döneminde önceki nişanların kullanılması sürdü. Ancak II. Abdülhamid kadınlara verilmek üzere yeni bir nişanın daha ihdasını (oluşturmak) gerekli gördü.
◾ Bu nişanlardan biri de kadınlara verilmek üzere çıkarılan ve üç derecede ihdas edilen "Şefkat Nişanı" idi. Bu nişanların birinci ve ikinci dereceleri mücevher olup, maddi ve manevi anlamda hayırlı işler yapmış hanımlara verilirdi.
◾ Üç rütbenin tam ortasında II. Abdülhamid'in "el-gāzî" unvanlı tuğrası ve bunun biraz altında "1295" (1878) tarihi vardı.
◾ Tuğra evini çeviren yeşil çember üzerinde "insâniyyet, muâvenet, hamiyyet" kelimeleri yer alırdı. Yıldızın kolları kırmızı minedendi. Yıldız uçları top şeklinde biterdi. Nişan kurdeleye kırmızı mineli ay / yıldız şeklinde yapılmış bir çengel ile bağlanırdı.
*Bazı kaynaklarda mine yerine emaye şeklinde bahsedilir. Emaye, üzeri şeffaf veya donuk, cama benzeyen ve sır denen madde ile kaplanmış olan, sırlı ve mineli anlamlarına gelir.
