İstanbul'un eski Vakıf Hanları

Mimar Kemaleddin Bey'in başyapıtı olan Dördüncü Vakıf Han; Bahçekapı'da Mimar Kemaleddin ve Hamidiye caddelerinin kesiştiği köşede bulunmaktadır. Yapımına 1912'de başlanan ancak tamamlanamamış olan yapı, savaş sırasında Fransız askerlerince ''Caserne Victor'' adıyla karargâh olarak kullanılmış, bu nedenle han,1926 yılında tamamlanabilmiştir.

Bodrumla birlikte yedi kat olan yapı, çelik iskelet sisteminde ele alınmıştır. Ön ve yan yüzleri kesme taş, bölme duvarları ve arka yüz tuğla örülüdür. Zemin katta ikişer katlı 24, diğer katlarda ise 37'şerden 148 kiralık büro bulunmaktadır. Simetrik olarak zemin kata yerleştirilen iki giriş, ''U'' biçimli bir pasajın iki ucuna açılırken

Pervititch Haritaları'nda 4. Vakıf Han

Hanın arka cephesi yalın olarak bırakılmasına karşın ön cephe görkemli bir biçimde düzenlenmiştir. Her cephe dilimin ara kat pencereleri sepetkulplu kemerlerle; ikinci, üçüncü ve dördüncü kat pencereleriyle sivri kemerler kullanılmıştır. Boyutları, özenli tasarım ve işçiliğiyle dikkat çeken ön cephe, Birinci Ulusal Mimarlık üslubuna uygun olarak bezenmiştir.

Günümüzde işlevsel özelliğini koruyan Dördüncü Vakıf Han; Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore ettirilerek turizme kazandırılmıştır ve beş yıldızlı otel olarak hizmet vermektedir.

Pervititch Haritaları'nda 5. Vakıf Han

1911 yılının mimarlık ilkelerine göre tasarlanmış olan 5. Vakıf Han; Şehzadebaşı'ndan Vefa'ya inen Dede Efendi Caddesi üzerindeki Vefa Lisesi bahçesinde bulunur. Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi'nin önemli isimlerinden Mimar Kemaleddin Bey tarafından tasarlanmıştır.

5. Vakıf Han zaman içinde değişikliklere uğramıştır. Yapı, ilk planlandığında zemin katta yer alan büyük toplantı salonu üçe; burada bir kantin ve iki yatakhane oluşturulmuştu. Arka bahçeden ayrı bir servis girişi bulunan zemin katta büyük bir yemek salonuyla mutfak, çamaşırlık ve ısıtma merkezi bulunmaktaydı.

Hanın Dede Efendi Caddesi'nde bakan ön yüzü kesme taşla, diğer duvarları tuğlayla örülmüştür. Kiremit kaplı, ahşap, kırma bir çatıyla örtülen yapı, sonradan betonarme çatıyla örtülmüştür.

Binanın tüm cepheleri, diğer vakıf hanlarında olduğu gibi simetrik bir biçimde düzenlenmiştir. Cephelerin ön ve yan yüzleri, zemin ve birinci kat döşemeleri düzeyinden geçen sürekli taş kuşaklarla, üç yatay kuşağa bölünmüştür. Fakat arka yüzeyde böyle bir düzenleme görülmemektedir. Ön cephede birinci ve ikinci kat pencereleri girintili düşey panolar halinde düzenlenmiştir. Cephenin bezenmesi için çıkmalar ve köşe sütunçeleri altında taş konsollar, kemer köşelerinde dairesel taş çıkıntılar bırakılarak hazırlık yapılmış fakat inşaatın tamamlanamaması sebebiyle bunların yontulması gerçekleştirilememiştir.

5. Vakıf Hanı günümüzde Vefa Lisesi binası olarak kullanılmaktadır.