İstanbul'u fotoğraflar ile tanıtan Cornelius Gurlitt kimdir?
Cornelius Gurlitt, Osmanlı dönemi İstanbul'u rölöve ve fotoğraflar ile tanıtan ilk sanat tarihçisiydi. Yazdığı eserlerle büyük üne kavuşan Gurlitt'in öğrencileri de Osmanlı topraklarında çalıştı. Turist olarak geldiği İstanbul'a hayran olan tarihçi, burayı "unutulmaz güzellikteki şehir" olarak tanımladı. Peki, Cornelius Gurlitt Sultan Abdülhamid'den ne istedi? Gurlitt, İstanbul'daki yapıları nasıl anlattı?
Manzara ressamı Luis Gurlitt'in oğlu olan Cornelius Gurlitt, 1850 yılında Viyana'da doğdu. Henüz çocukken ailesiyle Almanya'ya taşındı. Burada ilk ve ortaöğrenimini bitirdikten sonra Gurlitt, Berlin'de Mimarlık Akademisi'ne girdi.
Fakat önce uzun bir süre bir sanat okulunda marangozluk, dülgerlik dallarında çalıştı. Burada mimarlık tarihi dersleri veren Adler'in etkisi altında kaldı. Bir süre sonra Fransızlara karşı gönüllü olarak Alman ordusuna katıldı.
Savaştan sonra bir mimarlık bürosu kurarak çalışmalarına başladı. Gurlitt, bir taraftan da bu bölgedeki yapıları mimarlık tarihi açısından inceleyerek kitap hazırlamaya başladı. Bunun için arşivlerde araştırma yaptı.
Gurlitt, kendisinin de açıkladığı gibi hiçbir öğrenimini tamamlayamadı, hiçbir sınav geçemedi. Fakat buna rağmen 1895 yılında Dresden Teknik Üniversitesi'nde profesör oldu. Önceleri burada küçük sanatlara dair dersler verirken 1899'da kadrolu profesörlüğe geçince mimarlık tarihi derslerini üstlendi.
1879'da Dresden'de yeni kurulan Kunstgewerbe Museum'da çalışmaya başladı. Bir taraftan o yıllara kadar önemsenmeyen halk sanatlarına ait örnekleri topluyor, bir taraftan da Almanya'daki barok sanat üzerinde yaptığı araştırmalarını sürdürüyordu. Bu konuda uzun süreli burslarla Almanya ve Avusturya'da olduğu kadar İtalya, Fransa, İngiltere ve Hollanda'da da incelemeler yaptı. Kendisini barok sanatın tarihini yazanların öncüsü olarak kabul ettiren ve büyük bir şöhrete eriştiren kitabı 1887-1889 yıllarında yayımlandı; arkasından da çeşitli ülkelerde aynı konuyu işleyen birçok yayını çıktı.
TARİHİN SIFIR NOKTASINDA BİR SEYYAH VE ONUN GÖZÜNDEN İSTANBUL
1902 yılından itibaren şehircilik dersleri verdi. Öğrencilerini araştırma yapmaya ve onların çalıştıkları konuları doktora tezi olarak hazırlamaya sevk etti. Öyle ki bunların basılması için para buldu.
Osmanlı Devleti'nin topraklarında Mezopotamya'da kazılar yapan Alman Şarkiyat Cemiyeti ekiplerine doktora yapmak isteyen öğrencilerini kattı. 1905'te turist olarak İstanbul'a geldi.
Almanya büyükelçisi, onun adına camilerde incelemeler yapabilmesi için padişahtan izin istedi. Buradaki camilerde inceleme yapabilmesi hususunda II. Abdülhamid'den gerekli iradeyi alması onun için çok büyük bir avantaj oldu. Böylece rahatlıkla çalışabildiği İstanbul'a birçok defa daha giderek "bu unutulmaz güzellikteki şehrin" mimari ve sanat zenginliklerini ölçmeye, rölövelerini çıkarmaya, fotoğraflarını almaya girişti.
Bu sayede İstanbul'un Osmanlı dönemi yapıları ilk defa olarak rölöve ve fotoğraflarıyla tanıtıldı. Hazırlanan eser 1907- 1912 arasında Berlin'de Die Baukunst Konstantinopels başlığıyla iki cilt olarak yayınladı. Cornelius Gurlitt, İstanbul'daki camilere dair izlenimlerini ise şöyle kaleme aldı.
