Göçebe hayatın Türkler üzerindeki etkileri

Orta Asya'da Türkler, bozkırda yazın bir yerde kışın daha sıcak bölgede olmak üzere göçebe halinde yaşıyordu. Bu bölgeler yazlık ve kışlık olarak adlandırılırdı. Türkler tarımı bilseler de uzun süre göçebe yaşayarak geçimlerini tamamen at ve koyuna bağladılar. VAV TV'de sunuculuğunu Doç. Dr. Can Ceylan'ın yaptığı Cümle Kapısı adlı programın ilk bölümünde Dr. Sait Başer ile 'Göçebe hayatın Türklerde geliştirdiği özellikler' konusu konuşuldu. *Kışlak nedir? Çin kaynaklarında Türklerin yaklaşık üç yüz bin adetlik pek çok at sürüsü olduğundan bahsedilirdi. Toplum, tüm fertleriyle atlıydı ve hayvanların bakımı, sevki, ıslah edilmesi, yetiştirilmesi ile meşguldü. At konusunun derinlemesine ele alındığı programda, konuk Dr. Sait Başer toplum üzerindeki etkisini şöyle özetledi: 'Üç yaşında bir çocuğu ileride zorluk çekmesin diye güçlü iri bir koçun üzerine oturtuyorlar. Kendini kontrol edebilir çağa geldiğinde de atın üzerine oturtuyorlar. Bir ömür attan inmiyor. O kadar atın üstünde yaşıyorlar ki, birbirlerine bir şey söylemek istediklerinde 'konuşmak' diyorlar. 'Konuşmak' fiili konmak kökünden gelir, yani attan inmek gerekiyor.' Geleceğin inşasında en etkin rol: Çocuk eğitimi Toplumun beslenmesinin bir diğer kaynağı koyundu. Derisinden kıyafet, yününden dokumacılık yapılırdı. Ayrıca keçe, çadır gibi ihtiyaçlar da koyun sayesinde üretirdi. Doğurgan bir hayvan olan koyun, göçebe hayat süren toplumlar için büyük bir nimetti. Eti ve sütüyle yiyecek ihtiyacını da karşılayan Türkler, öylesine severdi ki mezarlarında koyun motifleri görülürdü. Türkler, göçebe yaşam sürerken sürekli at üzerinde oldukları görülür. At onlar için hayatın vazgeçilmez bir unsurudur. Dr. Başer, Türklerin daima at üzerinde olmalarının etkilerini şöyle anlatır: 'Atın dizginini bırakmamak ve istikametini daima güncel tutmak zorundadır insan. Bu da sürekli muhakeme ve karar halinde olmak demektir. Nesnel gerçeklikten koptuğu an hayatını kaybeder. Her an karar vermek zorundadır. Karar verme faaliyeti tereddütlerden uzak bir kişilik gerektirir.' Türklerin Anadolu'ya gelişine dair 10 soru 10 cevap Hayatları at üzerinde geçen Türklerin sahip olması gereken birtakım özellikler vardı. Yolunu ve yönünü kaybetmemesi için engebeli arazileri bilmeli, yıldız bilgilerine sahip olmalıydı. Mevsim şartlarına uygun kıyafet giymeliydi. Beslenme hususunda yanına özel yiyecekler almalıydı. Zafer, fetih ve asalet müjdecisi atlar Göçebe ve at kültürüne alışmış olan Türklerin yürüyüş biçimlerinde dahi farklılık görülür. Nesilden nesile aktarılan yürüme tarzı yerleşik yaşama alışkın milletlere göre farklıdır. 'Arkadan yürüyüşüne baktığınızda bir kimsenin, hangi kültürden geldiğini tanırsınız. Yerleşik kültürün insanı ayağının tam topuğunun arkasıyla basar ve düz indirir ayağını. Süvari geçmişi olan kültürün çocuğu ise atın karnına sarılmaktan dolayı bacaklar yamulduğundan önce dış tarafından basar ve yamultarak indirir ayağını.' Hedefe zorunlu yürüyüş: Disiplin Kur'an'da üzerine yemin edilen hayvanlardan biri olan at, Türklerde hayatın tam içinde yer alan kadınlar için de oldukça faydalıydı. Program sunucusu Doç. Dr. Can Ceylan, kadınlar ve at konusuna özellikle değinerek şu örnekleri verdi: 'Dedem nalbant olduğundan annem 7 yaşından itibaren ata biniyor. Ata binen kadınlar çok rahat doğum yapar. Üç çocuğunu da normal doğum ile gerçekleştirdi. Çünkü doğum için gerekli kaslar hazırlanıyor. Göçebe Türk toplumunda kadın, bugün tahayyül edilemeyecek kadar hürdü, çünkü altında at vardı.' Asalet ve sefaleti taşıyan 7 efsane at Göçebe Türklerde bütün toplum kadını ve erkeğiyle süvariydi. Bütün toplum askeri sistem içerisinde bir yere sahipti. Türklerde ordunun oluşmasının temelini Başer, şöyle anlattı: 'At sürülerinin sevk ve idaresi konusu önemlidir. Oradan örgütlenme kültürü oluşacak. Binlerce çobanın birlikte koordine etmesi bir kültüre bağlı. Binlerce kilometre kare bir alanda sürüyü sevk eden çobanlar haberleşmek zorunda. Borular ve davullarla haberleşen çobanlar, koordineli hareket ettiler. Bu da bugün ordu dediğimiz yapının doğmasını sağladı. Toplum at sürülerinin peşinde hayatına devam ettiği için bütün üyeler gönüllü bir şekilde katılır, disiplin kazanırlar.' Eski Orta Asya kültürleri Batı'nın seçkinlerine şövalye denmesinin temel sebebi, at sürebilmeleridir. Kelime itibarıyla şövalye, 'atlı' demektir. Bu durum Türk toplumunda doğal iken Batı'da at bilen kimseler üst sınıf sayılırdı. Toprakla meşgul Batı insanı, savaştan ve koordineden uzaktı. Büyük kesimi piyadeden oluşan Batılı devletlerin Asya karşısındaki savaşlarda başarısız olmasının temel nedenlerinden biri buydu. Batı'nın karanlık sureti Kölelik konusuna da değinilen programda Başer, çarpıcı bilgiler paylaştı: 'At üstündeki toplumda köleleşme imkanı yoktur. Türkçede 'köle' kelimesi yoktur. Bu kelime, bütün dünya dillerinde var olduğu halde Türkçede olmaması belge niteliğindedir. Bu toplumun köle olmadığı ve köle kullanmadığı anlamına gelir.' Kölelik müessesesini ıslah eden medeniyet Eski Türk toplumları, atların da verdiği disiplin sonucunda dengeli olmak zorundaydı. Fiziki olarak daima dengede kalmaya çalışan Türkler, zihinsel manada da diri olmak durumundaydı. Bu sebeple duygularını çok iyi kontrol ederlerdi. Beşer, dengeli toplumu şöyle özetledi: 'Bireysellikle toplumsallığı dengede tutmak. Akıl ile gönlü bir ve beraber işler halde tutmak. Karar verme yetkinliği ile itaati bir ve dengede tutmak. Örgütlü hareket etme ile ferdi hareket etmeyi beraber becerebilen bir dengede tutmak. Ne Doğu'da ne de Batı'daki yapıya benzemeyen bir denge toplumu var Türklerde. Sınıflı olmayan, ehliyet ve liyakate mecburen önem vermek zorunda olan bir yapı.' Toplumsal bir dayanışma: Ahilik

Göçebe hayatın Türkler üzerindeki etkileri

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK DİĞER MAKALELER

Kul Hakkına Saldırı - 3: Gasp

Osmanlı'da adalet arayışı: Ateş İstidâsı

Ekrem Demirli: Hallac-ı Mansur Yazdığını Yaşadı, Yaşadığını Yazdı

Osmanlı padişahlarının türbeleri

FİKRİYAT GÜNDEM

İngiliz Aktivist Ruth Herbert, Filistin İçin Yürüdü: "İnsanlığımız Filistin ile Sınanıyor"

Semender nesiller

Tarihimizde unutulmayan uçak kazaları

Jew York tarihe karışıyor