Coğrafya ve astronomi çalışmalarıyla bir Osmanlı denizcisi: Seydi Ali Reis
Tarihe adını yazdıran bir Osmanlı denizcisi olan Seydi Ali Reis, Kanuni döneminde yaşadı. Pek çok deniz savaşına katılan Seydi Ali, Mısır kaptanlığına getirildi; görev için çıktığı Osmanlı topraklarına ancak 3 yıl 7 ay sonunda dönebildi. Hem başından geçen tüm olayları, bulunduğu coğrafyaları ve ziyaret ettiği yerleri kaleme aldı hem de denizcilik, astronomi ve coğrafya alanında kılavuz niteliğinde eserler yazdı. Osmanlı medreselerinde en çok okutulan astronomi eserini hocasının tavsiyesi üzerine Türkçeye çeviren Seydi Ali, kendi eserlerini de Türkçe kaleme almıştı.
Denizcilik, astronomi ve coğrafya çalışmalarıyla tanınan Seydi Ali Reis, denizci bir ailenin çocuğu olarak İstanbul'da dünyaya geldi.
🔷🔷🔷
Seydi Ali Reis'in dedesi, Fatih Sultan Mehmet döneminde Tersane'de kethüdalık yapıyordu. Babası Hüseyin'in de bu meslekte olduğu bilinen Seydi Ali Reis, Galata'da doğup büyümüş ve bu nedenle de "Galatalı" olarak anılmıştı.
Küçük yaşlardayken denizcilikle tanışan Seydi Ali, tersanede çalışmaya başlamış ve ilk olarak kâtiplik görevi yapmıştı. Şiirlerinde yer verdiği "Kâtibi" mahlasının da bu mesleği nedeniyle olduğu bilinir.
Seydi Ali kısa zaman sonra Tersane kethüdalığı görevine yükseldi ve 1522 yılında henüz genç yaşlardayken Kanuni'nin Rodos Seferi'ne katıldı.
🔷🔷🔷
Osmanlı tarihinin ünlü denizcisi Barbaros Hayreddin Paşa himayesinde çalışan Seydi Ali, Akdeniz coğrafyasını tüm detaylarıyla öğrendi.
Preveze Deniz Savaşı'nda da aktif görev alan Seydi Ali, Sinan Paşa'nın kaptan-ı derya olduğu dönemde 1551 yılında gerçekleşen Trablusgarp seferine katıldı.
Tarihi kaynaklara göre Seydi Ali, Piri Reis'in görevlendirdiği sipahi oğlanları zümresinde yer alıyordu ve denizcilikteki kabiliyeti nedeniyle 1553 yılında Mısır kaptanlığına getirildi.
🔷🔷🔷
Seydi Ali, ilk olarak Kanuni'nin Nahcivan seferine hazırlık amacıyla Halep'e gitmiş, ardından Basra'ya yola çıkmıştı.
Bir kılavuzun raporu ile körfezde dört Portekiz gemisinin bulunduğu öğrenildi ve Seydi Ali Süveyş'e gitmek üzere yola çıktı. Umman sahili civarında 25 gemiden oluşan Portekiz donanmasıyla karşılaşıldı ve ilk çarpışmada Seydi Ali galip geldi ve Portekizliler geri çekilmek zorunda kaldı.
Portekizliler, Seydi Ali'nin mürettebatını takip ederek Sûret Limanı açıklarına geldiler. Seydi Ali, denizcileriyle birlikte 2 ay boyunca kıyıyı siper edinerek mücadele etti.
🔷🔷🔷
Osmanlı gemilerinin zarara uğraması ve tamir edilemez duruma gelmesi nedeniyle deniz yoluyla Mısır'a gitmek imkânsız hale geldi. Seydi Ali gemilerin satılmasını ve ücretinin İstanbul'a gönderilmesini emretti.
Daha sonra Pakistan ve Hindistan üzerinden Afganistan'ın Kâbil, Özbekistan'ın Semerkant, Buhara ve Hârizm şehirlerine ulaştı. İran'ın Horasan şehri üzerinden Meşhed'e geçti ve ardından Bağdat'a gitmek üzere yola çıktı.
Seydi Ali Reis, Basra'dan çıkışının ardından farklı coğrafyalarda bulunmak zorunda kalmış ve 3 yıl 7 ay sonunda Osmanlı topraklarına dönebilmişti.
🔷🔷🔷
Üstlendiği görev ve Hint donanmasının durumu ile ilgili derlediği bilgileri Kanuni Sultan Süleyman'a bildirebilmek amacıyla 1557 yılında Bağdat'tan ayrıldı.
2 ayın ardından İstanbul'a ulaşan Seydi Ali, bulunduğu yerlerdeki hükümdarlardan aldığı 18 mektubu Kanuni'ye ulaştırdı ve yaşanılan olayları anlattı.
