Arama
Celaleddin Harezmşah kimdir? Celaleddin Harezmşah dizisi…
Türk devletlerinin devamlılık ve bütünlük arz ettiğine inanan Celaleddin Harezmşah kendisini Büyük Selçukluların mirasçısı kabul ediyordu. O, Türk-İslam tarihinin en cesur ve bahadır hükümdarlarından biriydi. Gürcülere ve Moğollara karşı mücadelesiyle büyük bir şöhrete kavuşmuş ve İslam'ı savunan bir kahraman olarak tanınmıştı. Namık Kemal de Celaleddin Harzemşah adlı piyesinde onu bu özelliğiyle kaleme aldı.
Celaleddin Harezmşah, Hazar Denizi'nin kıyısında yer alan Harezmşahlar Devletinin son hükümdarıdır. Asıl adı Mengübirtî olup doğum tarihi bilinmemektedir. Celâleddin, devrin geleneğine uyularak ona verilen lakaptır. Celaleddin Harezmşah'ın yaşadığı dönem İslam ülkeleri için acı ve kargaşa yıllarıdır. Haçlı seferleri Anadolu, Suriye ve Mısır'ı yakıp yıkmışken, Müslümanlar bu büyük belayı savuşturmaya ancak güç yetirebiliyorken doğudan çok daha korkunç bir işgal ve yıkım dalgası gelir: Moğollar…
Moğollar 1220'de Hârizm'i istilâ etmişler ve Hârizmşah Alâeddin'i de Hazar denizinde Âbeskûn adalarından birine sığınmaya mecbur bırakmışlardı. Bu olaylar sırasında Celâleddin'in annesi Terken Hatun Moğollar'a esir düştü ve böylece Celâleddin'in saltanat yolu üzerindeki engel de kendiliğinden ortadan kalktı. Sultan Alâeddin Muhammed ölümünden birkaç gün önce, yanında bulunan oğulları Celâleddin, Akşah ve veliaht Uzlagşah'ı toplayarak Celâleddin'i veliaht tayin ettiğini açıkladı ve kısa süre sonra da vefat etti.
Celâleddin'in veliaht olduğu öğrenilince, onu öldürmek için iki şehzade komplo hazırlığına girdi. Bu komployu haber alan sadık emirlerinden İnanç Han durumu Celâleddin'e bildirdi ve onu şehirden uzaklaştırdı. Bunun üzerine Celâleddin, Timur Melik kumandasındaki 300 süvariyle Horasan'ın dağlık taraflarına ve daha sonra da Nesâ'ya çekildi. Şehzadeler ve taraftarları ise üç gün Hârizm'de kaldıktan sonra onun arkasından Horasan'a gittiler. Moğol baskısı yüzünden Hârizm'i terk eden Akşah ve Uzlagşah Nîşâbur civarında kendilerini takip eden Moğollarla çarpışmak zorunda kaldılar. Önce mağlûp olan Moğollar daha sonra yetişen yardımcı kuvvetler sayesinde galip gelerek şehzadeleri öldürdüler.
Orta Asya bozkırlarından batıya doğru Cengiz Han liderliğinde istilaya başlayan Moğollar'ı ilk karşılayanlar Harezmşahlar oldu. Harezmşahlar, esasında 12. yüzyıl ortalarına kadar İran'ın doğusundan Hindistan'a kadar olan Harezm eyaletini Selçuklu Devleti adına yöneten valilerdi. Selçuklu kontrolü gevşeyince bağımsız yaşamaya başladılar. Harzemşahların merkezi bugünkü Özbekistan topraklarındaki Gürgenç şehriydi.
Moğollar 1220 yılı sonlarında Harezm bölgesine geldiler ve Harezmşahların başşehri Gürgenç'i bir süre kuşattıktan sonra ele geçirdiler. Bu sırada Nîşâbur'a gelen Celâleddin emirlere ve sınır beylerine haber yollayarak kendisine katılmalarını istedi; fakat Moğolların yaklaşması üzerine Zevzen civarındaki Kahire Kalesi'ne gitti. Kale hazinesindeki altınların bir kısmını maiyetindekilere dağıttıktan sonra Gazne'ye geldi.
Veliyon Kalesi'ni kuşatan Moğol kumandanları Tekecük ve Molghor'a hücum ederek onları bozguna uğrattı. Cengiz Han mağlûbiyet haberini alınca bir ordu gönderdi. Parvan mevkiinde yapılan savaşta Moğollar mağlup oldu. Fakat ganimetlerin bölüşülmesi sırasında Celâleddin'in kumandanları arasında anlaşmazlık çıktığını haber alan Cengiz Han kalabalık bir ordu ile onu takibe başladı.
Bunun üzerine Celâleddin Sind nehrini geçip Hindistan'a sığınmaya karar verdi. Ancak Cengiz Han nehrin kıyısında ona yetişti ve ordusunu çember içine aldı (26 Kasım 1221). Celâleddin askerlerinin azlığına rağmen Moğol ordusunun merkezine hücum ederek onları dağıttı; savaşı kazanmak üzereyken Cengiz ihtiyattaki 10 bin kişilik kuvvetini harp nizamına soktu ve durumu lehine çevirdi. Celâleddin, Moğolların eline geçmesinden endişe ederek annesini ve haremini teşkil eden kadınları nehre attırdıktan sonra bazı Harezmlilerle karşı tarafa geçti. Cengiz Han onu ele geçirmek maksadıyla Çağatay kumandasındaki bir orduyu Hindistan'a gönderdiyse de Moğollar sonuç alamadan geri döndüler.