Büyük Selçuklu Devleti nasıl kuruldu? Büyük Selçuklu'nun tarih sahnesine çıkışı...
Selçuklu tarihi, 961 yılında Selçuk Bey'in Cend şehrine girişinden 1308 yılına kadar uzanan dönemi kapsar. 1040 yılında kadar bir doğu devleti olan Türkler bu tarihten sonra farklılaşarak yeni bir zihniyet ile batıya yerleşti. Selçuklu, düzenlediği gazalarla dünyayı dize getirdi. Bu uzun dönem hakkında genel hatlarıyla bilgi sahibi olmanız açısından Büyük Selçuklu Devleti'nin tarih sahnesine çıkış serüvenini sizler için derledik.
Önceki Resimler için Tıklayınız
📌 Güçlenen Selçuklulardan rahatsız olan Gazneli Mahmud ile Karahanlı hükümdarı Yusuf Kadir Han 1025 yılında Semerkant civarında bir görüşme yaptı. Arslan Yabgu'nun bertaraf edip ona bağlı Türkmenlerin Maveraünnehirden Horasan'a geçirilmesine karar verdiler.
➡ Bu kararı uygulamak için Gazneli Mahmud Arslan Yabgu'yu huzuruna çağırdı. Ona yazdığı mektupta Hindistan'a düzenlediği seferlerde herkesin katkıda bulunmasına rağmen kendilerinden bir yardım görmediklerini söyledi. Rivayete göre bunun üzerine Arslan Yabgu, 10 bin kişilik bir kuvvet gönderdi. Fakat Gazneli Mahmud asker değil kendisi ile görüşmek istediğini belirtti.
➡ Huzuruna çağırdığı Arslan Yabgu'yu yakalatıp Kalincar Kalesi'ne hapsettirdi. Oğlu Kutlamış buradan kaçıp kurtulduysa da 1032 yılında Arslan Yabgu hapiste öldü. Kendisine bağlı Oğuzların bir kısmı dağılırken diğerleri Tuğrul ve Çağrı Bey'in etrafında toplandı.
Arslan Yabgu'nun tutuklanması ve burada vefat etmesi iki önemli sonuca neden oldu. Selçuklu ve Gaznelilerin arasının açılması, liderliğin Tuğrul ve Çağrı Beylere geçmesi.
📌 Arslan Yabgu'nun esir edilmesinin ardından beyliğin başına görünürde Musa Yabgu geçse de asıl idare eden Tuğrul ve Çağrı Beylerdi.
➡ Tuğrul ve Çağrı Beyler ile amcaları İnanç Musa Yabgu Horasan'a gitti. Burada 1035 yılında başlattıkları yurt tutma savaşını kazanarak Selçuklu Devleti'nin temelini attılar.
➡ Gazneli Mahmud'un yerine geçen oğlu Sultan Mesud, yapılan görüşmeler neticesinde Selçuklulara hil'at, menşur ve sancak gönderdi. Bu anlaşma sayesinde meşru bir devlet olma yolunda önemli bir adım atılmış oldu.
📌 1039 yılında ise Gazneli Mesud, Oğuzları Horasan'dan çıkarabilmek amacıyla sefer düzenledi. Bu haber Selçuklu'da ciddi yankı buldu. Öyle ki her an baskı yeme ihtimaline karşı Tuğrul Bey, 15 gün kalkanını yastık yaparak uyuduğu, çizmesini dahi çıkarmadığı söylenir.
➡O sene mevsim şartları Selçuklu'nun lehineydi. Kışın hiç yağmur yağmaması büyük bir kıtlığa neden oldu. Böyle bir hal üzerinde iken sefere çıkan Gazneliler, suya ulaşmak amacıyla Dandanakan'a gitti.
➡Tuğrul ve Çağrı Beylerin komutasındaki Oğuzlar yıpratma savaşını başlattı. Aynı zamanda Selçuklular, Gazneli ordusunun kullandığı suyun yatağını değiştirerek onları susuz bıraktı. Üç günlük savaştan sonra büyük bir zafer kazanan Selçukluların eline Gaznelilerin hazineleri geçti.
❗ Bu savaştan sonra Tuğrul Bey tahta çıkarak Horosan'da hükümdar olarak ilan edildi.
📌 O dönemde siyasi bir otorite kurmak için halifenin onayını almak gerekiyordu. 1040 yılında Selçuklular devleti kurulduğunda Abbasi halifesine bağlılık bildirmek için elçiler gönderildi.
➡1040 yılında Merv'de kurul toplandı ve eski Türk geleneklerinden gelen özellikler çerçevesinde kararlar alındı. Tuğrul Bey devletin hükümdarı olarak Nişabur'u, Çağrı Bey Merv'i, Musa Yabgu da Serahs bölgesini yönetecekti.
Tuğrul Bey 23 yıl, Alparslan 9, Melikşah 20, Berkyaruk 12, Muhammed Tapar 13, Sencer ise 38 yıl devlete hükmetti.
➡ Tarihi kaynaklarda devletin adı Selçukiyye olarak geçer. Selçuk Bey'in vefatından yaklaşık otuz yıl sonra kurulsa da devlet onun adını aldı.
➡ Selçuklu hanedanından bir zatın ağzından yazılan Melikname adlı esere göre bunun nedeni Tuğrul, Çağrı ve amcaları Musa Yabgu birlikte hareket edip devleti kurduğu için atalarına isnad edildi.
