Arama
Ali Kemal’in parası olsaydı Boris şimdi Türk vatandaşıydı
Osmanlı'nın son döneminin önemli gazetecilerinden ve Millî Mücadele karşıtı Ali Kemal, İngiliz eşinin ölümünden sonra parasızlıktan bakamadığı çocukları Osman ve Selma'yı İngiltere'de anneannelerinin yanına bırakmak zorunda kalmıştı.
Son dönem Osmanlı basınının önemli gazetecilerinden ve Osmanlı nazırlarından olan Ali Kemal'in hayatı ve eserleri hakkında birçok araştırma yapılmıştır. Mustafa Uzun'un İslam Ansiklopedisi'ndeki "Ali Kemal" maddesi ile Orhan Karaveli, Faruk Gezgin, Ebubekir Akkaymak ve Nursel Çakmak'ın kitap ve tezlerinden Ali Kemal hakkında teferruatlı bilgi edinilebilir.
Gazeteci Ali Kemal, Mısır'dan yaz tatili için İsviçre'ye gittiğinde Luzern şehrinde bir pansiyonda şimdi İngiltere Başbakanı olan Boris Johnson'un büyükannesi İngiliz Winifred Brun'la tanıştı. Winifred, Ali Kemal'den 10 yaş küçüktü. Winifred çok beğendiği Türk'le evlenmek istese de bir Türk'le İngiliz'in evlenmesinin zorluklarını bildiği için Ali Kemal müteredditti. Ali Kemal, ayrılırken İngiliz kıza "Ben şimdi Kahire'ye dönüyorum. Bir sene boyunca sana ne kart ne de mektup yazmayacağım ama bir sene sonra buraya tekrar geleceğim. Eğer sen de gelirsen o zaman konuşur, karar veririz" dedi. Bir sene sonra ikisi İsviçre'de Santral Pansiyon'da buluştular.
Evlenmeye karar verilince nikahı kıyacak papaz arandı. Ancak papazlar nikahı kıymaya yanaşmadı. Sonunda bir papaz bulundu ve Ali Kemal 1903'te Londra'da kilisede evlendi. Bir süre sonra Ali Kemal'in bir oğlu dünyaya geldi ama birkaç aylıkken boğmacaya yakalandı. İsviçre'ye götürülmesine rağmen kurtarılamadı. Ali Kemal'in daha sonra Selma adında bir kızı dünyaya geldi. Eşiyle birlikte bir süre hayatını Kahire'de sürdüren Ali Kemal, maddi durumu bozulunca 1908'de İstanbul'a döndü. Bebek'te yaşamaya başladılar. Ancak Ali Kemal İttihatçılar'ın iktidara gelmesi üzerine yurtdışına çıktı. Ali Kemal, oğlu Osman Ali'nin Londra'da doğumundan birkaç gün sonra eşi Winifred Brun'u kaybetti. Bu hadise üzerine aile hayatı ile birlikte siyasi görüşlerini yansıttığı Fetret, Birinci Kitap ve İkinci Kitap isimli iki ciltlik romanını kaleme aldı.
Ali Kemal, kızı ve yeni doğmuş oğlu ile kayınvalidesi Margaret Brun, Wimbledon'da maddi sıkıntı içerisinde yaşadılar. Bir ara İngiltere'den Fransa'ya geçen Ali Kemal, 5 Ağustos 1910'da Paris'te İttihad ve Terakki'nin ünlü Maliye Nazırı Cavid Bey'e acıklı bir mektup kaleme aldı. Aslı Murat Bardakçı'da bulunan ve yayınladığı mektupta Ali Kemal şunları söylüyordu: "Cavid Beyefendi ,.... Kayınvalidemin ekteki mektuplarını lütfen mütalaa ile anlarsınız, birçok seneden beri çektiklerimizin zorunlu sevkiyle bugün iki ciğerpâremi İngiltere'de hiçbir gelir kaynağı, benden başka da yardım edeni olmayan o ihtiyar kadınla beraber sokak ortalarında bırakmak felâketine uğradım. Bir felaket ki ecnebilere, bilhassa İngilizler'e karşı ulusal onuruma da dokunduğu için bence dayanma gücümü ciddi bir şekilde eritmektedir.
Hayatımı âdeta zehirleyen bu musibetten yakamı kurtarmak, Londra'ya giderek çocuklarımla beraber bir köşede yerleşmek, hasılı arzettiğim gibi bir yandan az gelirimle, bir yandan ise kalemimin emeğiyle yaşamaya muvaffak olabilmek için şimdilik 3 bin frank kadar bir paraya ihtiyacım vardır. İstanbul'daki emlâkimden biri, meselâ satış ve devir vekâletini Selim Hüsnü'ye verdiğim o ufak mülk satılınca faiziyle beraber ödenmek üzere emrinizle, lütfedip araya girmenizle, bildiklerinizden bir sarraf bu meblâğı bana borç verse şu dakikada yeniden hayat bulur, size ömrüm oldukça minnettar kalırım. Mümkün ise arzumu yerine getiriniz, değilse hayatımın talihsizliğine yanmaktan ve bu zavallı bir şekilde verdiğim rahatsızlık için affınızı dilemekten başka elimden ne gelir? Minnetlerimi ve saygılarımı sunarım efendim." Ali Kemal, bu yardımı alamayınca çocuklarını İngiltere'de bırakarak bir süre sonra Türkiye'ye döndü. 1914'te Tophane Müşiri Zeki Paşa'nın kızı Sabiha Hanım'la evlendi. Bu evlilikten olan oğulları Zeki Kuneralp, büyükelçi olarak görev yaptı. Ali Kemal'in çocukları İngiltere'de anneannelerinin yanında zor şartlarda büyüdüler. Osman Ali'nin ismi Winfred Johnson oldu. Winfred Johnson, İngiliz ordusunda pilot olarak görev yaptı ve İkinci Dünya Savaşı'na katıldı. Oğlu Stanley Johnson ise yazar ve politikacıydı. Türkiye'ye gelip aile köklerini uzun uzun araştırdı. Stanley Johnson'un oğlu Boris Johnson ise geçtiğimiz günlerde İngiltere başbakanı oldu.
İstanbul Süleymaniye'de doğan Ali Kemal, Mumcu Esnafı Kethüdası Hacı Ahmed Efendi'nin oğluydu. Babası Çankırı'nın Kalfat (Halfat) köyündendi. Mahalle mektebini bitirdikten sonra Gülhane Askeri Ortaokulu'nda okurken haşarılığı yüzünden okuldan atıldı. 1882'de Mülkiye'ye girdi ve burada okurken şiirler yazıp, dergi çıkardı. Asıl ismi Ali Rıza iken yazdığı yazılar ve şiirlerinde Ali Kemal adını kullandığından bu isimle tanındı. Fransızcasını ilerletmek için 1887'de Fransa'ya gitti. Fransa'dayken Paris'teki II. Abdülhamid'in muhalifleriyle temas kurdu. Bir süre sonra Türkiye'ye geri geldiyse de muhalifliği yüzünden tekrar Fransa'ya döndü. Paris'teyken Jön Türk hareketine katıldı. Mizancı Murad'ın bu hareketten uzaklaşması üzerine Ali Kemal de ayrıldı. Ekonomik olarak zor durumdayken Ahmed Celalettin Paşa'nın hanımına ait çiftliği idare etmek için 1900'de Mısır'a gitti. Ali Kemal, İkinci Meşrutiyet'in ilânından kısa bir süre önce 1908'de İstanbul'a döndü ve İkdam gazetesinin başyazarlığını yapmaya başladı. Mülkiye'de ders verdi. Ahrar Partisi'ne girdi. İttihat ve Terakki Cemiyeti'ni eleştiren ağır yazılar yazdı. Serbesti Gazetesi başyazarı Hasan Fehmi Bey'in Galata Köprüsü üzerinde öldürülmesi üzerine İttihatçılar aleyhine ağır yazılar yazdı ve derslerinde yaptığı konuşmalarla üniversite öğrencilerini galeyana getirdi. Ancak İttihatçılar'ın duruma hakim olmaları üzerine Paris'e kaçtı. Daha sonra Londra'ya yerleşti. Bu sırada İngiliz eşi öldü. 1912'de İttihatçılar iktidardan uzaklaşınca İstanbul'a dönüp, İkdam'da başyazar olarak yazmaya devam etti. Fakat İttihatçılar tekrar siyasete hakim olunca çıkardığı Peyam Gazetesi uzun ömürlü olmadı.
Ali Kemal, İttihat ve Terakki yönetiminde gazetecilik yapamadığından öğretmenlik ve tüccarlık yaparak geçinmeye çalıştı. 1918'de Mondros Ateşkes Antlaşması'nın imzalanmasından sonra siyasete atıldı. Hürriyet ve İtilâf Partisi'nin genel sekreteri oldu. Birinci Damad Ferit Paşa hükümetinde, Maarif Nazırı, yani Eğitim Bakanı, ikinci Damad Ferit Paşa hükümetinde ise Dahiliye Nazırı, yani İçişleri Bakanı oldu. Ali Kemal, İçişleri Bakanı iken Kuva-yı Milliye ve Mustafa Kemal Paşa'nın aleyhine emirler yayınladı. İngiliz mandasını isteyen İngiliz Muhipleri Cemiyeti'ne üye oldu. Ali Kemal, bu sırada hükümet içinde çıkan bir anlaşmazlık yüzünden bakanlıktan ayrılıp, gazetecilik yaptı. Millî Mücadele aleyhindeki yazıları yüzünden öğrencileri tarafından protesto edilince Darülfünun'daki hocalık görevini bıraktı. Millî Mücadele aleyhindeki yazıları yüzünden Ali Kemal'e "Artin Kemal" adı takıldı. Milli Mücadele'nin sonuna kadar muhalefetini sürdüren Ali Kemal, İzmir'in kurtulmasından sonra 10 Eylül 1922'de "Gayelerimiz Bir İdi ve Birdir" başlıklı bir yazı yazarak yanıldığını söyledi. Ali Kemal, Ankara hükümetinin isteği üzerine Ankara'ya getirilmek üzere İstanbul'dan kaçırıldı. Trenle yargılanmak üzere Ankara'ya gönderileceği sırada 6 Kasım 1922'de İzmit'te Sakallı Nureddin Paşa'nın yönlendirmesiyle linç edildi.
Erhan Afyoncu-Sabah