Abdülhamid’in sanayi ve kalkınma atılımı: Dersaadet Ticaret Odası
Osmanlı İmparatorluğu'nun 34'üncü padişahı ve 113'üncü İslam halifesi olarak tahta çıkan Sultan II. Abdülhamid, yeniliklere açık oluşuyla tanınmış; 33 yıllık hükümdarlığı boyunca Osmanlı topraklarında pek çok yenilik gerçekleştirmiştir. Onun bu yeniliklerinden biri de ticaret, sanayi, kalkınma ve alt yapı konusunda önemli bir kuruluş olan Dersaadet Ticaret Odası'dır. Bugün İstanbul Ticaret Odası olarak hizmet veren bu kuruluşun köklü geçmişini sizlerle buluşturuyoruz.
Sultan II. Abdülhamid'in 19 Ocak 1880 tarihli iradesi ile kuruluş çalışmaları başlamış ve 14 Ocak 1882'de Dersaadet Ticaret Odası ismiyle kurulmuştur.
19'uncu yüzyılda gerçekleşen Sanayi Devrimi ile dünya, sanayi ve ticarette yeni bir döneme girmiştir. Sanayi ticaretin temsilcileriyle bir kuruluş etrafında toplanmak, istişarelerde bulunmak ve sorunların çözümlerine yönelik faaliyet ihtiyacı ortaya çıkmıştır.
Osmanlı Devleti'nde buna benzer görevler icra etmiş olan loncalar, klasik örgüt yapıları ve çalışma biçimleri nedeniyle yeni ortama adapte olamadılar.
1876'da tesis edilen Ticaret ve Ziraat Meclisi de verimli bir çalışma düzenine giremeyince gözler yine Batı'ya çevrilerek bu alandaki örnekler aranmaya başlandı. Avrupa'daki sanayici ve tüccarın aynı çatı altında toplandığı ticaret ve sanayi odaları hemen dikkatleri çekti.
1879'da Sadarete getirilen Küçük Said Paşa'nın zihninde, Osmanlı tüccar ve sanayicilerini devletin denetimi altında kurulacak ve çalışacak bu tip odalarda toplama düşüncesi doğdu.
Paşa, bu projenin sahibi olarak ticaret, sanayi ve ziraat odalarının kuruluşu için gereken resmi işlemleri başlatmıştır. Ticaret Müdürlüğü, Said Paşa'nın talimatları doğrultusunda, Fransa'daki gibi bir ticaret odası kurulması için 11 maddelik nizamname taslağı hazırladı.
Ticaret ve Ziraat Nezareti'nin 11 Aralık 1879 tarihli yazısıyla, ticaretin geliştirilmesi ve yayılmasına hizmet etmek amacıyla İstanbul'da kurulmasını talep ettiği Ticaret Odası'nın faydalarının Avrupa'da görüldüğü belirtilerek, böyle bir odanın ülkenin kalkınması, ticaretin gelişmesi açısından Osmanlı Devleti için de yararlı olacağı söyleniyordu.
Hükümetin de onayını alan tüzük, 19 Ocak 1880'de Sultan II. Abdülhamid tarafından da onaylandıktan sonra, faaliyetlerine başlaması için resmi işlemler tamamlanır.
Dersaadet Ticaret Odası, Nisan 1880'de ilk başkanı Aristakes Azaryan Efendi başkanlığında bir hazırlık komitesi kurarak odanın kuruluş sürecinin tamamlaması ve iç tüzüğün hazırlaması çalışmaları başlamış, 14 Ocak 1882'de Dersaadet Ticaret Odası ismiyle kurulmuştur.
Galata'da Mehmed Ali Paşa Han'ın 12 numaralı dairesinde çalışmalarına başlayan Dersaadet Ticaret Odası, kurulduğu yıl yolların tamir edilmesi, demir yollarının inşası, liman ve nehirlerin temizlenmesi, iç gümrüklerin kaldırılması, Avrupa'dan getirilen mallara ağır vergiler konulması gibi konuların görüşüldüğü 44 toplantı gerçekleştirmiştir.
