Denizcilerin karınlarında başlayan isyan: Potemkin Zırhlısı
Ayzenştayn'ın ikinci filmi Potemkin Zırhlısı (sessiz film 1925), tüm zamanların en etkileyici filmlerinden biri olarak sinema tarihine altın harflerle kazındı. Potemkin Zırhlısı'nın içeriği ve sinema sanatına birçok yenilik getiren biçimi öylesine kaynaşmıştı ki, sinemada yenilikleri hep güçlükle benimsemiş olan seyirciler bile bu filmde hiçbir yadırgama duymuyorlardı. Bu sadelik ve açıklık aynı zamanda Potemkin Zırhlısı'nın, aradan geçen yarım yüzyıla yakın zamana, bu arada sinema alanında meydana gelen büyük ilerleme ve gelişmelere rağmen; canlılığından, tazeliğinden, yeniliğinden hiçbir şey yitirmemesini sağlıyordu.
Önceki Resimler için Tıklayınız
Sergey Ayzenştayn, Sovyet sinema yönetmeni ve kuramcısı. 1898'de Letonya'da dünyaya geldi. Riga'da kültürlü bir orta sınıf ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Ayzenştayn, mühendislik eğitimi aldı. 1923 yılında "Atraksiyonlar Kurgusu" bildirisini yazdı ve kısa filmi Dnevnik Glumova'yı çekti. 1928 yılında Sovyet eleştirmenler, Sovyet kurgulu filmleri "şekilcilikle" suçladı. 1929'da Ayzenştayn, Avrupa'yı ve ABD'yi gezmek için SSCB'den ayrıldı. 1932'de yarım kalan Que Viva Mexico filmini çekti.
Potemkin Zırhlısı'nın kazandığı uluslararası başarının ardından Ayzenştayn'ın kariyeri hükümetin ideolojik baskısı yüzünden ilerlemedi. Kariyerindeki 10 yıllık sessizliğe Alman karşıtı hikâyesi Aleksandr Nevskiy filmiyle son verdi. Çar IV. İvan hakkındaki üçlemesi, zorba Çar'ın gitgide hunharlaşmasını ve aklını yitirmesini gösterene kadar iyi karşılandı. Daha sonraları siyasi sorunlar yaşayan Ayzenştayn, son yıllarını kuramlar yazarak geçirdi. 47 film yönetti. Kurgu üstadıydı. Atlama ve dış ses gibi kurgu tekniklerini yaygınlaştırdı. Jean- Luc Godard dâhil olmak üzere birçok yönetmeni etkiledi. 1948'de Moskova'da öldü.
1919-20 yıllarında girdiği Kızıl Ordu'da tiyatro etkinliklerine katılan Eisenstein, 1922-23 yılları arasında Kuleşov'la çalışmaya başlayarak bir yandan da çeşitli tiyatro oyunları sahneler;1924 yılında Grev'i, 1925 yılında Potemkin Zırhlısı'nı ve 1927 'de Ekim'i, 1929'da Eski Ve Yeni'yi çekti. Ve sonra Avrupa'da konferanslar vermeye başladı. 1930 yılında Poramount ile sözleşme imzalayarak gittiği A. B. D'de birçok yönetmen ve yapımcıyla çalıştı. 1935 yılında Alexander Nevski 'yi çekti. Daha sonra 1940 yılında Mosfilm Yapımevinde Sanat Yönetmenliği yapmaya başladı. 1944'de Korkunç Ivan'ın I. Bölümünü ve 1945'de II. bölümünü çevirerek 1946 yılından itibaren kuramsal çalışmalarına devam etti.
GREV (STRIKE) : 1924-İlk filmiydi ve 1924'de başlamıştı. Film Proletkult üyeleriyle birlikte yapılmıştı. Filmde herkesin anladığı biçimde bir öykü yoktu. Bir grevin aşamaları ve çarpıcı kurgu vardı. Eisenstein'in sanat görüşüne göre, kendiliğinden yaratıcılığa değil, çarpıcı öğelerin gerçekçi yapısına bağlı kalmıştır. Film 1925'de yapıldı.
POTEMKİN ZIRHLISI: 1925-Potemkin Zırhlısı 1905 devriminin 20. yıldönümü için yapılmıştı. 1925 yılında çekildi. Potemkin Zırhlısı'nda hiç oyuncu yoktur. Bu filmde yalnız gerçek kişiler yer almıştır ve yönetmenin görevi de doğru kişiler bulmaktı. O dönemdeyse devlet propaganda amaçlı bu sinemayı başlattığı için desteğini de esirgemedi. Gereken donanma, emirindeydi. Söz konusu bir savaş filmi olunca da tüm Kızıl Ordu gelirdi.
EKİM: 1927-Bu filmde yeni ve şaşırtıcı bir yöntemi kullandı; soyut düşüncelerin çekimi. Bunu filmin birkaç bölümünde denedi. Özellikle de tanrılar ayrımında...
ESKİ VE YENİ: 1929- Potemkin'den sonra, konu seçimi hiç de kolay değildi. Isaac Babel'in yardımıyla Birinci Süvari Ordusu ve Sergey Tretyakov'un senaryosunu yazdığı, Çin devrimi konusunda Cungo filmleri tasarlandı; topluluk sonunda, yeni tarım politikasını konu alan bir film üzerinde çalışmaya başladı. Bu film Genel Çizgi, sonradan Eski ile Yeni olarak adlandırıldı. Bu 1927'de Ekim devriminin 10. yıldönümünü kutlamak amacıyla, Ekim filminin çekimi için yarıda kesildi. Bu filmdeki paravan sahnesini tümüyle coşturuculuk üzerine kurmuştu. Bu film onun "anlaksal (entelektüel) sinema" deyimiyle ne anlatmak istediğini anlatan, tek tamamlanmış yapıtı oldu.
KORKUNÇ IVAN: 1944-1941 Sonbaharında Mosfilm Stüdyosu Sovyet Asyası'ndaki Alma-Ata'ya taşınmak üzere boşaltıldı. Eisenstein'ın bu tarihsel trajedisi olan Korkunç İvan'ın hazırlık çalışmaları da onunla birlikte gitti. Geçici stüdyonun zor koşullarında çalışmalar çok ağır ilerledi. Stüdyo 1944'de tekrar getirilince film bitirilemedi. Fakat filmin tasarısı genişletildi. İki bölümlük bir film olarak başlamasına rağmen, üç bölüme çıkartıldı. Birinci bölüm 30 Aralık 1944'de gösterime girdi ve çok başarılı oldu. Korkunç İvan'ın I. bölümüyle elde edilen başarı ve üne karşın, Eisenstein'ın son filminin çekimi onun sinema uğraşısını sona erdirecek kadar sert bir biçimde durduruldu. II. Bölüm gösterilemez yargısıyla rafa kaldırılıp, III. bölümün bitirilmiş parçaları da yok edilince, o sırada sağlığı çok bozuk olan Eisenstein, son yıllarında kuramlarına ve öğretim işine geri döndü.
