Riyazü's-Salihin Okumaları – Ders 1
İmam Nevevi'nin eseri Riyazü's-Salihin, dünya ve ahiret mutluluğunu hedefleyen Müslümanlar için sahih hadislerden oluşan kısa bir derleme sunar. İyiyi ve güzeli teşvik etmek ile kötüden uzaklaşmayı sağlamayı amaçlar. Nevevî, hadisleri seçerken Buhârî ve Müslim gibi güvenilir kaynaklara başvurmuş, ayrıca ayet-i kerimeleri ve açıklanması gereken kelimeleri eserine eklemiştir. Bizler de bu minvalde Ahmet Şentürk'ün sunumuyla Vav Radyo'da yayınlanan "Riyazü's-Salihin Okumaları" programını sizlerle buluşturuyoruz. Bu seride, İslam dünyasının en kıymetli eserlerinden biri olan, İmam Nevevî merhumun Riyazü's-Salihin (Salihlerin Bahçesi) kitabını okuyup anlamaya çalışacağız.
➡ İmam Nevevî, doğduğu yere nispetle Nevevî ismiyle anılır. Asıl ismi Yahya'dır. Muhterem babasının ismi de Şeref'tir: Yahya bin Şeref. Hicrî 7. asrın önde gelen muhaddislerindendir. 631 yılında Suriye'nin güneyindeki Neva kasabasında dünyaya gelmiştir. Neva kasabasına nispetle Nevevî ismiyle anılmıştır.
➡ Babası ticaretle uğraşan bir kimse. Ancak Nevevî ticarete ilgi duymamış, çocukluğunda Kur'an ile meşgul olmuş ve ilerleyen zamanlarda hafızlığını tamamlamıştır. Neva'dan sonra babası İmam Nevevî'yi 649 yılında Dimeşk'e, yani Şam-ı Şerif'e getiriyor. Yaklaşık iki yıl boyunca Revâhıyye Medresesi'nde öğrenim görüyor İmam Nevevî. Bu süre zarfında birçok alanda ilim tedris ediyor. Özellikle bazı kitapların ezberini gerçekleştiriyor.
➡ Nevevî'nin 651 yılında babası ile birlikte bir hac yolculuğu var. Bir buçuk ay kadar Medine-i Münevvere'de kalıyor. Hac'dan döndükten sonra ise artık İmam Nevevî'nin ilim ve ibadetle olan meşguliyeti çok daha artacak. Hocalarından hadis, fıkıh, kelam, sarf, nahiv ve lügat alanlarında olmak üzere birçok alanda ders aldığını ilgili kaynaklardan öğreniyoruz. Nevevî yaklaşık 28 yıl Dimeşk'te, yani Şam-ı Şerif'te kalıyor.
➡ Nevevî, Dimeşk'te farklı bölgelerden gelen pek çok hocadan ders alma imkânı buluyor. Fıkıh alanında, fıkıh usulü alanında, hadis alanında... Yine bununla birlikte İmam Nevevî birçok öğrenci de yetiştiriyor.
➡ İmam Nevevî, 665 yılında yine çok önemli bir yer olan, dönemi için Eşrefiyye Dârü'l-Hadisi'nde, hocası, üstadı Ebû Şâme el-Makdisî'nin vefatının ardından onun yerine bu medresede hadis dersleri vermeye başlıyor. Yaklaşık 11 yıl boyunca Nevevî bu medresede hadis dersleri veriyor.
➡ Nevevî kısa bir ömre sahip. Bugünden baktığımız zaman 45 yıllık bir ömrü olacak. Vefatına yakın bir zamanda Kudüs-i Şerif'i ziyaret ediyor. Oradan yine doğmuş olduğu Neva'ya geçiyor. Burada da hastalandıktan sonra vefat ediyor. Vefat yılı 676. Hâlen İmam Nevevî'nin kabri Neva'da bulunmakta.
➡ Hadis denince akla gelen en önemli kaynaklardan biri olan Sahih-i Müslim'e yazmış olduğu şerh, İmam Nevevî'nin çok kıymetli ve önemli bir eseridir. Sahih-i Müslim şerhlerinin en önemlilerinden biridir. El-Minhâc fî Şerhi Sahîhi Müslim b. el-Haccâc.
➡ Yine İmam Nevevî'nin İslam toplumuna mal olmuş önemli eserlerinden biri de kısa adıyla el-Ezkâr isimli eseridir. Bu eser öyle bir ilgiye mazhar olmuştur ki, âlimler, "İddi'l veşteri'l Ezkâr" (Evi sat, Ezkâr'ı al) demişlerdir. Ezkâr'da da İmam Nevevî bir Müslümanın hayatında karşılaşabileceği olayları, yapacağı ibadetleri ve davranışları göz önünde bulundurarak bunlarla ilgili dua ve zikirleri bir araya getirmiştir.
➡ Yine İmam Nevevî'nin karşılaşabileceğimiz en önemli eserlerinden biri de el-Erbeûne'n-Neveviyye (40 Hadis) çalışmasıdır. Tabii ki bu eserin içinde 40 hadis değil, 42 hadis-i şerif yer almaktadır.
➡ Yine Nevevî'nin Şâfiî fıkhı ile ilgili de kaleme almış olduğu ve Şâfiî mezhebini derinden etkileyen güzel çalışmaları mevcuttur. Onlardan sadece bir tanesine işaret etmiş olalım: el-Mecmû isimli eser.
➡ Yine Kur'an hafızlarının, Kur'an-ı Kerim'le iştigal eden kimselerin başucu olarak ele alabileceğimiz eserlerinden biri de İmam Nevevî'nin et-Tibyân fî Âdâbi Hamileti'l-Kur'ân isimli eseri.
Kısa bir ömre rağmen, bereketli, bir sonraki nesillere aktarılacak birçok eser bırakmıştır İmam Nevevî.
➡ Kitabın tam adı, Riyazü's-Salihin min Hadîsi Seyyidi'l-Mürselîn'dir. Kitabın yazıldığı dönem çok kritik, önemli bir dönem... Hicrî 7. asır, Nevevî'nin yaşamış olduğu yüzyıl. Bu yüzyıla baktığımız zaman İslam coğrafyasının Haçlı ve Moğol istilalarına maruz kaldığını görmekteyiz. Nevevî, her İslam âliminde olduğu gibi bir duyarlılıkla hareket ediyor. O günkü toplumu irşat etmek maksadıyla, bu karşılaşılan problemlere nasıl çözüm üretebiliriz sorusuna bir nevi Riyazü's-Salihin isimli eseriyle cevap vermiş oluyor.
