Oruç ibadetinin tarihi seyri
Ramazan ayının içindeki güzellik olan oruç, İslam'ın şartları arasındadır. İmsak vaktinden akşam ezanına kadar yemekten, cinsi münasebetten uzak durma şartları olan ibadet, esasında müminin manevi-maddi olarak temizlenmesini, arınmasını amaçlar. Oruç kişinin tekamülünü sağlayan önemli bir ibadettir. Resulullah (SAV) Ramazan ayı dışındaki nafile oruçları da ümmetine tavsiye etmiştir.
🔹 "Oruç" Farsça kökenli bir sözcüktür. "Rûze" kelimesinin Türkçeleşmiş şeklidir. Arapça'da oruç ibadeti "savm" ve "sıyâm" kelimeleriyle ifade edilir. "Savm" sözlükte; kişinin kendisini yeme, içme, yürüme ve konuşma gibi herhangi bir söz, eylem ve davranıştan alıkoyması, bir şeyden uzak durması, susması, bir şeye karşı kendini tutması ve engellemesi demektir. "Savm" kelimesi Kur'ân'da 11 ayette geçmektedir. Bunlardan,
"(Ey Meryem!) Ye, iç, gözün aydın olsun. İnsanlardan herhangi birisini görürsen, 'şüphesiz ben Rahman'a susmayı (savm) adadım, bu gün hiçbir insan ile konuşmayacağım' de" (Meryem, 19/26) anlamındaki ayette "susmak", diğer ayetlerde ise terim anlamında kullanılmıştır.
🔹 Dinî bir terim olarak "savm" kelimesi; müminin ibadet niyetiyle imsak vaktinden iftar vaktine kadar kendisini yeme, içme ve cinsel ilişkiden alıkoyması demektir. (Rağıb, s. 291)
"İmsak" kelimesi, "kendini tutmak ve engellemek" demektir.
"İmsak vakti" tabiri, dilimizde, yeme içme ve cinsel ilişkiden uzak durma ve oruç vaktinin başlangıcı anlamında kullanılır.
"İmsak vakti", tan yerinin ağarması vakti olup, bu andan itibaren yatsı namazının vakti çıkmış, sabah namazının vakti girmiş olur. Bu vakit aynı zamanda sahurun sona erip orucun başlama vaktidir.
"İftar vakti" ise, oruç yasaklarının sona erdiği vakit anlamında olup, güneşin batma vaktidir. Bu vakitle birlikte akşam namazının vakti de girmiş olur.
🔹 Konu ile ilgili ayette orucun başlangıç ve bitiş vakti Kur'ân'da, -mecazi bir anlatımla- şöyle belirtilir:
"Tan yerinin beyaz ipliği siyah ipliğinden ayırt edilecek hale gelinceye kadar yiyip içiniz; sonra, akşama kadar orucu tamamlayınız." (Bakara, 2/187)
🔹 Ayetteki "beyaz iplik" tan yerinin ağarması, "siyah iplik" gecenin karanlığıdır. Bu ayet indiği zaman sahabeden Adiy b. Hatim, beyaz ve siyah iki iplik alıp yastığının altına koymuş, ipliklere bakarak orucun başlama ve bitiş zamanlarını belirlemeye çalışmış fakat netice alamamış, gidip Peygamberimize durumu anlatmış. Peygamberimiz (s.a.s.) de;
"Siyah ve beyaz iplik, gecenin karanlığı ve gündüzün aydınlığıdır" buyurmuştur. (Buhârî, "Savm", 16)
🔹 Kısaca, ayette, gecenin karanlığı bitip gündüzün aydınlığı belirinceye kadar yiyip içebilirsiniz" buyurulmuş olmaktadır.
Günümüzde oruca başlama vakti takvimlerde "imsak vakti" ile gösterilmektedir.
