Merkezi mekan anlayışıyla inşa edilen ilk cami: Talhatan Baba Camii
İlk Türk-İslam devleti olan Karahanlılar'dan miras kalan Talhatan Baba Camii, merkezi mekan anlayışıyla geliştirilen yapıların ilk örneği olması bakımından oldukça değerlidir. Yüzyıllar sonra Mimar Sinan da aynı anlayışla eserler vererek merkezi kubbe anlayışını geliştirir ve Selimiye Camii ile zirve noktaya ulaştırır.
🔸 İlk Türk-İslam devleti olan Karahanlı, kendisinden önce Orta Asya'da kurulan tüm Türk devletlerinin mimari birikimini içinde barındırır. Geleneksel mimari anlayışını İslam ile birleştirerek cami, türbe ve medrese gibi yapıların ilk örneklerini verir.
🔸 Karahanlı mimarisinde genel olarak kerpiç ve tuğlanın kullanıldığı görülür. Tuğla, yapıların temel malzemesini oluşturmasının yanı sıra tezyinatta da kullanılmıştır. Bu dönem tezyinatında stüko, alçı ve çini kullanımına da rastlanır.
*Stüko nedir?
Alçı, sönmüş kireç, beyaz mermer tozu, yumurta akı, tutkal ve suyun karıştırılmasıyla oluşturulan bir tür sıvadır.
*Tezyinat nedir?
Süsleme, bezeme.
Selimiye'deki ters lale motifinin hikayesi
🔸 Kitabesi bulunmayan Talhatan Baba Camii'nin inşası 11 ve 12. yüzyıllara tarihlenir. Cami, Türkmenistan'ın Merv bölgesi yakınlarında bulunur.
🔸 Türkmenistan'ın Merv bölgesi yakınlarında bulunan yapı, merkezi mekan anlayışını oluşturmak için yapılan kubbeli camilerin ilk örneklerinden biridir. Bu özelliği nedeniyle Türk ve İslam mimarisinde oldukça değerli bir yere sahiptir.
*Talhatan Baba kimdir?
Türkmenistan'ın önemli şahsiyetlerinden biridir.
🔸 Selçuklular'ın ilk cuma camilerinden olan yapı, rivayete göre Selçuklu Sultan'ı Sencer tarafından Talkhatan Baba'nın kabrine hürmet etmek amacıyla yaptırılmıştır.
🔸 Yapı mimari ve süsleme özellikleriyle Orta Çağ döneminden günümüze ulaşmış önemli eserlerdendir. İslam öncesi ve sonrası geleneksel mimariden etkilenmiştir.
*Cuma camii nedir?
Cuma ve bayram namazlarının kılındığı camilere denir.
🔸 Talhatan Baba Camii, dikdörtgen plana sahiptir ve bütünüyle tuğladan inşa edilmiştir. Oldukça ilginç bir mimari düzene sahip yapıda farklı şekillerde yerleştirilen tuğlalar, adeta bir örgüyü anımsatır.
🔸 Harim, 3 bölümden oluşur. Yan sahınlar orta sahından daha geniştir. Yapıda kare biçimindeki tuğla ayaklar, sivri kemerlerle birbirine bağlanır.
